Đường cái quan qua Phú Yên dưới thời Pháp thuộc.

Hình ảnh được ông André Salles, thanh tra các thuộc địa kiêm nhiếp ảnh gia, chụp trong chuyến đi kinh lý từ Bắc vào Nam vào năm 1898.

Đèo Cả từng là ranh giới Đại Việt - Chiêm Thành những năm 1471-1653 . Xung đột xảy ra triền miên tại nơi này mới có hình hài lãnh thổ hiện nay . Tên Đèo Cả được gọi từ khi người Pháp mở Quốc lộ 1 , trước đó đường mòn Thiên lý Bắc - Nam men theo phía tây dãy núi Đại Lãnh . Thiên nhiên tạo nên núi đèo hiểm trở nơi giáp ranh hai tỉnh Phú Yên - Khánh Hoà , dân gọi là đèo Cục Kịch . Người Pháp khảo sát mở đường ô tô phải vượt 98 vòng cua hẹp gấp khúc lên / xuống , trên bản đồ họ ghi là đèo Col Babonneau . Khi chưa có đường ô tô dân quen gọi " đường cái quan " do Nam triều mở lối để chuyển văn thư , tải lương , cáng võng quan chức đi kinh lý .

Nhờ có những tấm ảnh của ông Andre Salles mà ngày nay chúng ta có thể hình dung diện mạo đường mòn vượt Đèo Cả cuối Thế kỷ 19 .

(Nguồn ảnh: Gallica.bnf.fr, theo Kienthuc.net, chú thích: @Loi pham minh)

Đoàn tuỳ tùng đưa ông Tổng Thanh tra thuộc địa Pháp kinh lý Bắc - Nam trên đường cái quan năm 1898.

Mình đoán không phải ở Phú Yên, thấy hay hay nên đưa vào.

Chuẩn bị cáng võng ở phía bắc Đèo Cả, 1898.

Đoạn này, mình đoán phải chăng qua sông Bàn Thạch vào mùa khô.

Trạm Hảo Sơn ( chân Đèo Cả phía Bắc ) được rào kín bởi nơi này xưa nhiều cọp dữ !

Đoàn tuỳ tùng ông Thanh tra chuẩn bị vượt Đèo Cả . Nơi này cuối Thế kỷ 19 rất hoang vắng , chỉ có những người tìm trầm hương , kỳ nam lai vãng

Từ đỉnh núi đi xuống phía nam Đèo Cả ngày 27.4.1898

Chuyện bà má dữ dằn của tui.

Hồi tiểu học, do chiến tranh học hành thất bát nên ông anh học dưới mình một lớp. Tản cư về ở thị xã Tuy Hoà, bà dắt ông con xin vào trường công phường Bình An. Không đúng quy định nên nhà trường từ chối. Thế là bã xin xỏ năn nỉ cho bằng được, ngồi lì ở văn phòng. Riết, hiệu trưởng đành phải chấp nhận cho con cái bà nói dai kia vào học.

Mình đi bộ đội, biết tính má sẽ đi thăm nếu lâu mà con không về. Khi mình đi học HSQ ở tận vùng heo hút tỉnh Quảng Nam, gửi thư về ghi địa chỉ vì nghĩ xa bã không tới được. Ai dè, cứ theo địa chỉ, bã hỏi thăm dọc đường mò đến tận nơi thăm con. Thật ngỡ ngàng! Vì thời bao cấp, xe cộ rất khó khăn, thế mà bã đi từ Phú Yên ra Quảng Nam, từ huyện Thăng Bình cuốc bộ qua huyện Quế Sơn.

Rồi mình đi sang K. Bã ở nhà nhấp nha nhấp nhỏm mỗi khi nghe tin đứa này bị thương, đứa nọ chết. Con thì tận bên CPC đành chịu, không biết cách nào lôi nó về. Thế là bã đi tới cơ quan xã đòi con. Ngồi khóc kể la làng suốt buổi: mấy ông bắt nó đi bộ đội, hết nghĩa vụ quân sự rồi mà nó đâu chưa trả về. Lâu lâu bã đi ăn vạ, cán bộ xã thấy mặt bà già thì lo mà né.

Cuối đời má tui bị mù. Khi xã mở rộng đường cái cắt xéo ngang nhà, mất đất vườn. Bã không đồng ý cho là nhà nước không công bằng, ép giá đền bù. Nên mỗi lần chính quyền cử người tới đo đạc làm đường thì bã lò mò chống gậy ra cản. Cuối cũng xã phải nhượng bộ, bù thêm tiền thì đường mới thông rộng như nay. Có lần chị dâu cãi nhau chuyện gì đó với cô bà con hàng xóm, trong nhà bã chống gậy bước ra nghe ngóng đôi bên. Cho rằng cô em kia nói hỗn với chị nên bã sè sẹ canh me lại gần, thế là đập trúng một phát. haha.

Cha và má mình, người thì hiền lành an phận, người thì không chịu khuất phục. Mấy bà dì khi còn sống kể: má tui dữ từ nhỏ, số một trong nhà, mấy bã gọi là "con sáu chằng lửa". Đi chợ, mua bán người lớn chớ mà bắt nạt nó. Má chỉ biết đọc biết viết là cùng, nhưng nói đâu ra đó, không phải dạng người hồ đồ. Biết lo lắng cho gia đình, sống thuận hoà với bà con chòm xóm phía chồng.

.....

Hình bã đây:

50 năm rồi Suzuki vẫn không thay đổi mục tiêu sản xuất.

Ăn chắc, mặc bền đi... SUZUKI.
LÀ KHỎI... THẮC MẮC.

Lựa chọn lốp sau xe máy để hạn chế bị dính đinh.

Tôi đã xài mấy loại lốp khác nhau, sau một thời gian thì dùng hẳn lốp (trước, sau) của hãng Chengshin vì thấy nó có độ bám đường tốt, giá cả vừa phải. Có điều lốp sau khía miếng chả nên hay bị vật nhọn đâm xì bánh xe nên tôi đổi thử qua lốp của hãng Maxxis có khía xéo xuôi về sau. Tức là nếu gặp vật nhọn theo trớn bánh xe, nó văng bạt đi, hạn chế vướng lại đâm bánh xe.

Từ đó đến nay ít bị dính hẳn, lâu thật lâu mới bị dính ghim vật nhọn. Tôi nghĩ chất lượng lốp các hãng khá tương đồng, tuỳ nhu câu của xe thường đi đường nào mà dùng cho thích hợp. Đi đường nhựa trong sinh hoạt bình thường như tôi đã chọn loại nói trên. Cộng thêm nữa là để hạn chế dính đinh, nhớ phải bơm căng bánh xe cho đủ hơi.

Đi xe tay ga có 3 chuyện mà ai gặp rồi sẽ tởn tới già.

Việc nhỏ thôi nhưng tác hại vô cùng lớn, không để ý là toi!

- Dầu láp bị rò rỉ dẫn đến máy khua, nếu cạn hết thì banh xe luôn. Nó chỉ có 120 cc, xì từ từ, phía mặt trong lốc máy khó thấy nên người kỹ tính mới biết. Gặp mấy thằng thợ hư đâu sửa đấy, thấy mà vô lương tâm không báo cho chủ biết để thay phốt châm dầu kịp thời. Bảo trì xe số đến xe tay ga là một bước dài, Kiều nói rồi: "nghề chơi cũng lắm công phu". Đi xe càng sang thì khâu bảo trì càng cực kỳ quan trong. Gặp người chỉ biết xách xe chạy, không để ý thay nhớt, dầu, lọc gió, lọc nhớt, nồi láp... Không bảo trì theo đúng định kỳ thì chớ thắc mắc vì sao xe người ta chạy 10 năm còn êm ru còn xe mình mới chạy có 5 năm thì như cái máy gạo.

- Không kiểm tra dây cuaroa khi xa. Khi đi đường dài, nhất là giữa trưa trời nóng, xe chạy càng nhanh thì càng ma sát trong máy. Thế là bỗng dưng xe tịt dừng lại dù máy vẫn nổ vì trước đó dây tới hạn, răn giãn mà mình không thay hay biết mà cố chạy rán. Cái giá phải trả cực đắc, khóc tiếng tiều luôn. Đường vắng hên xui, giữa trưa dắt xe xì khói lỗ đít, có khi vài cây số, gặp có chỗ sửa xe mừng hết lớn. Mở lốc máy ra, có khi hỡi ôi: dây cuaroa đứt nó cuốn phá bộ đồ lòng chuyển động của máy. Thợ chặt chém giá nào cũng nôn tiền lại cảm ơn rối rít. Nặng thì toi 2-3 trẹo là thường.

- Trời mưa đường bị ngập nước khá sâu, lái xe vẫn cố ủi tới. Ráng thì có thể qua được đoạn ngập đấy nhưng nếu xui mà tắt máy dừng lại, dắt bộ. Sửa sơ sơ, nổ máy được là chạy tiếp. Giả như nước vào nhiều thì bệnh nhẹ thành bệnh nặng vì xe ga có nhiều đường thông khí nên nước cát đất sẽ vào các bộ phân. Xe tay ga không như xe số lây lất sao cũng được, bị ngập chỉ lo xăng, nhớt, bugi nổ may là boong. Dắt xe đến tiệm để thợ vệ sinh sửa chữa, gặp thợ đàng hoàng thì còn đỡ, gặp thợ ma da thì nghe nó phán là méo mặt, tai lùng bùng. Toi mẹ vài trẹo như chơi.

.....

Nhớ thời con nít đi coi chiếu bóng ở sân bãi..

 

Dòng sông tuổi thơ

 

Quân đậu nhăn răng An nam cuốc!

Khi lên đường nhập ngũ, được choàng vòng hoa, được lên cầu vinh quang, được chính quyền đoàn thể đưa tiễn "tình thương mến thương". Sang CPC gọi là quân tình nguyện, đánh nhau giết địch được gọi là đội quân nhà Phật. Cuốc bộ trường kỳ, không có nơi nào mà lính ta chưa biết.Thiếu thốn trăm bề, ăn mặc nhếch nhác chả ra thể thống gì là quân viễn chinh, xấu hổ với dân CPC.

Những người còn sống hoàn thành nhiệm vụ về VN, được phía bạn CPC cũng tổ chức rầm rộ, chia tay hay tống tiễn chả biết. Khi về đến đất mẹ, qua biên giới chả có ma nào chào đón. Âm thầm lặng lẽ về nhà, không ai hỏi thăm, ngoài người thân bà con chòm xóm.
Người có may mắn quen biết thì xin vào làm cơ quan... Phần đông, mạnh ai nấy tìm con đường để sống, làm ruộng làm rẫy, làm đủ thứ nghề. Có người cuộc sống ổn định có người sống lây lất, có người sống với chấn thương tâm lý hậu chiến.
Phụ cấp ra quân, phục viên của bao năm đi lính chỉ đủ tằn tiện sống vài tháng. Mãi đến năm 1991, chính phủ mới ra chính sách cho hưởng phụ cấp chiến trường CPC, tuỳ thời gian mà nhận tiền. Thủ tục khai báo nhiêu khê, có người mấy năm sau mới nhận, phần đông được vài triệu. Số tiền nhỏ bé ấy chả giải quyết được gì cho đời sống, bèn tụ họp bạn bè ăn nhậu, nhắc lại kỷ niệm xương máu ngày xưa thế là xong.
Cái quan trọng là chế độ bảo hiểm y tế, năm kia từ 100% nhà nước lo chi phí khám chữa bệnh thì họ cố bớt lại còn 80%. Lính tráng la làng oai oái mới được như cũ viện lý do nhầm nhọt, ai không biết thiệt thòi ráng chịu. Cuối cùng chờ "sao vàng hạ thổ" là tiền mai táng phí, thân nhân biết thì trình báo nhà nước chi, nhà nào không biết thì tự lo.
Khi về, ai cũng được phát giấy chứng nhận bằng khen, huân huy chương. Mà cái hiện vật nhôm mạ "vàng", có anh đôi khi thích đeo lủng lẳng cho oách thì chẳng thấy đâu. Ấy vậy mà nhà nước còn bày đặt ra nghị định thông tư hướng dẫn kèm theo nó là tiền thưởng. Có mà mơ sắc mớ !

Người Việt thường ngồi xổm, ngồi tréo chân, ngồi bó gối, ngồi chân co chân dũi.

Đó là thói quen ngàn xưa để lại, để sẵn sàng đi hay chạy...

Những lãnh đạo VN đến viếng và cầu nguyện ở đền Mahabodhi (Bồ Đề Đạo Tràng) ở Ấn độ.

Nhìn xem, đố bạn gồm những ai.