https://www.vinadia.org/ben-thang-cuoc-huy-duc-quyen-i-giai-phong/chuong-11-campuchia/
Một năm sau khi đánh sang Campuchia, ông Lê Đức Anh được thăng quân hàm từ trung tướng lên thượng tướng. Ngày 20-5-1981, Quân ủy Trung ương quyết định thành lập Bộ Tư lệnh Quân Tình nguyện Việt Nam tại Campuchia, lấy phiên hiệu là “Bộ Tư lệnh 719”. Ông Lê Đức Anh, khi ấy đang là tư lệnh kiêm chính ủy Quân khu VII, được bổ nhiệm làm tư lệnh Quân Tình nguyện.
Vừa làm tư lệnh 719, ông Lê Đức Anh vừa trực tiếp làm trưởng Đoàn Chuyên gia quân sự 478, cơ quan giúp hình thành Bộ Quốc phòng và xây dựng lực lượng vũ trang Campuchia. Bên cạnh lực lượng “Quân Tình nguyện” còn có một “Đoàn Chuyên gia” giúp xây dựng hệ thống chính quyền dân sự, có mật danh là B68, do ông Trần Xuân Bách, ủy viên Trung ương Đảng phụ trách. Tháng 3-1982, tại Đại hộiĐảng lần thứ V của Việt Nam, ông Trần Xuân Bách vào Ban Bí thư trở về Hà Nội làm chánh Văn phòng Trung ương; ông Lê Đức Anh được bầu vào Bộ Chính trị, trở lại Campuchia, thống lĩnh cả Đoàn Chuyên gia B68 và Quân Tình nguyện.
_______________________
Trước 1975, Thời Việt Cộng hợp tác với Khmer Đỏ.
Năm 1970, sau khi Lon Nol lật đổ Sihanouk thân Cộng. Quân VN từ hướng Lào tràn xuống, đánh bật quân Lon Nol và làm chủ cả một vùng rộng lớn 4 tỉnh vùng Đông Bắc CPC. Quân Khmer Đỏ còn non trẻ nên dựa vào VC là chính. Quân VN cố vấn cho họ xây dựng lực lượng vũ trang và giúp đỡ lập chính quyền các cấp tại đây.
VC sát cánh phối hợp tác chiến cùng KMĐ. Và Trung Quốc viện trợ thông qua VN, VN cố vấn giúp cho họ một số đơn vị từ cấp tiểu đoàn trở lên. Chủ yếu là những chỉ huy người gốc Nam Bộ hoặc người Miền Ngoài vào Nam chiến đấu lâu năm nên dễ hiểu tính cách người Khmer. Sau này xảy ra chiến tranh biên giới Tây Nam thì số cán bộ chủ chốt này còn lại ít nên mất đi lợi thế am hiểu đặc điểm dân tộc và sở trường tác chiến vùng đồng bằng...
Giai đoạn chuẩn bị tổng phản công sang đất CPC.
Trước tình hình tranh chấp bằng vũ lực giữa VN và CPC ngày càng căng thẳng, phức tạp. VN không dàn xếp được với CPC Dân chủ bằng con đường ngoại giao, nên Bộ Chính trị, Trung ương đã manh nha ý định tổng phản công để giải quyết vấn đề kéo dài bế tắt. Từ năm 1977 đến 1978, Ban bí thư đã lập ra các nhóm, ban chuyên trách để nghiên cứu, lên kế hoạch. Do tính chất, nhiệm vụ có phát triển nên mấy lần thay đổi cơ cấu nhân sự và mật danh như “Nhóm 77, Ban 10, Ban Z, Ban B.68".
Rồi Quân uỷ thành lập Đoàn mang phiên hiệu 478 để tham mưu và triền khai ý định quân sự. Các quân khu 5, 7, 9 thành lập các đoàn như 578, 778, 978... Ví dụ Đoàn 578: Số đầu ám chỉ quân khu 5, 2 số sau là năm thành lập. Nhằm giúp Bạn (phe ly KMĐ, thân VN) xây dựng LLVT và hình thành dần nòng cố chính trị chuẩn bị về lại CPC nắm chính quyền. Để bảo toàn lực lượng hiếm, sợ KMĐ biết đánh thọc sâu, mất "vốn" Bạn. Nên các đoàn hoạt động không công khai, chỉ những người có trách nhiệm bên chính quyền và nội bộ quân đội biết ít nhiều mà thôi. Quân số tương đươc cấp trung đoàn nhưng chỉ huy ngang cấp sư đoàn. Trong mỗi bộ tư lệnh đoàn cơ cấu có một thường vụ tỉnh uỷ và sĩ quan cấp trung thượng tá, có thể nguyên là "dân" tình báo gộc hoạt động ở Lào, CPC thời chống Mỹ...
Giải phóng Pnom Pênh, chế độ mới hình thành ở CPC.
Sau 1979, khi đại quân đã qua lãnh thổ CPC, mỗi quân khu thành lập tiền phương quân khu. Đảm nhiệm mỗi khu vực rộng lớn gồm nhiều tỉnh gọi là Mặt trận 579, 779, 979. Quân đoàn 4 thành lập Mặt trặt 479 hoạt động giúp Bạn trên địa bàn hai tỉnh Xiêm Riệp và Bát Đòm Bong. Tổng chỉ huy chung là Tiền phương Bộ Quốc phòng, phiên hiệu là Mặt trận 719...
Các đoàn như 578, 778, 978 ở trong nước trước đây, giải thể. Chỉ giữ lại cán bộ nòng cốt, thành Phòng Chuyên gia quân sự gọi tắt là Phòng K. Có nhiệm vụ tham mưu cho bộ tư lệnh các mặt trận về công tác giúp Bạn. Đại bộ phận tách ra thành từng đoàn nhỏ. Bao gồm cả Ta - Bạn phụ trách từng tỉnh, gọi là Bộ chỉ huy thống nhất... ví dụ ở Stung Treng mang mật danh T2. Nhiệm vụ chính là cứu đói và ổn định cuộc sống của dân. Cùng Bạn sàng lọc, chỉ định nhân sự tạm thời điều hành chính quyền làng, xã, huyện, tỉnh...
Cuối năm 1979, các Bộ chỉ huy thống nhất chọn những hạ sĩ quan cấp trung đội tiểu đội, biết tiếng Khmer. Tập trung tập huấn về đặc điểm đất nước và con người CPC trong quá khứ và hiện tại. Âm mưu chống phá ta của ba phái địch. Rồi sau đó phân về các xã làm công tác dân vận, tách địch trà trộn ra khỏi dân. Sàng lọc củng cố, thành lập bộ máy vận hành hoàn chỉnh, có chính quyền, dân quân và đoàn thể. Tuỳ theo tình hình mà từng xã có một đội công tác hay 2-3 xã do một đội công tác đảm nhiệm. Tuỳ nhu cầu thực tế mà đơn vị biên chế người, cấp vũ khí nhiều hay ít. Có xã chỉ có 1 người phụ trách công tác và 1 chiến sĩ bảo vệ. Một đội công tác ở xa có chừng trên dưới 10 người, hoả lực có B40, M79, RPD. Không có thông tin liên lạc và thường không có y tá. Người cố vấn một xã, có khi gọi là Chuyên gia, có khi gọi là Phái viên xã. Để điều phối công tác là tổ phái viên tiểu đoàn do Chính trị viên phụ trách chung. ĐCT Ta chọn người trong xã, thành lập Đội công tác Bạn. Quân số khoảng 6 người, được trang bị quân trang, vũ khí do tỉnh đội bạn cấp. Gạo thực phẩm và tiền phụ cấp do chính quyền tỉnh Ban. Hai đội công tác Ta, Bạn hoạt động như hình với bóng. Đội trưởng, đội phó Ta muốn tác động với chính quyền với dân, thường bàn bạc trước, thông qua họ để triển khai kế hoạch. Có những khi Đội trưởng Ta làm việc trực tiếp với cán bộ làng xã.
Sang năm 1980, Bộ chỉ huy thống nhất được tăng quân số, hình thành đơn vị mới gọi là Đoàn... Đảm nhiệm địa bàn một tỉnh cho chặt chẽ hơn và để thay dần quân chủ lực đứng chân. Mỗi đoàn cấp tỉnh có phiên hiệu 4 con số, ví dụ Đoàn 9905 đóng quân ở tỉnh Tà Keo. 2 số đầu ám chỉ tiền phương quân khu 9, 2 số sau ám chỉ tỉnh. Bổ sung chỉ huy và quân số lấy chủ yếu từ nguồn các tỉnh đội VN đưa sang, gọi là kết nghĩa về quân sự. Đoàn ta song hành với tỉnh đội Bạn. Mỗi đoàn: ở huyện có một tiểu đoàn, vài xã có môt đại đội trực thuộc đứng chân.
Cứ Bộ chỉ huy đoàn thì làm chuyên gia cho BCH tỉnh đội Bạn. Ngoài ra có Đoàn chuyên gia QS tỉnh (thuộc BCH Đoàn..) giúp các phòng bạn tỉnh đội Bạn. BCH huyện đội Bạn thường do Tiểu đoàn trưởng, phó và Chính viên làm cố vấn cho Bạn. Đại đội có một phái viên làm chuyên gia. Sau này khoảng từ năm 1984 thì tổ chức ra Tổ chuyên gia huyện giúp huyện đội Bạn và có các phái viên làm chuyên gia cho các xã.
Về chế độ lương và phụ cấp.
Tất cả chuyên gia đều do chính phủ VN trả lương và phụ cấp bình thường như mọi sĩ quan, hạ sĩ quan toàn quân ở CPC. Khoảng từ năm 1981, Chính phủ CPC đã phát hành tiền tệ, có trợ cấp thêm một ít tiền riel tiêu vặt. Để động viên chuyên gia tiếp xúc làm việc tốt hơn với cán bộ và nhân dân Bạn, có hai mức: ai biết tiếng Khmer được dăm đồng riel, ai biết tiếng rành thêm biết chữ nữa được hơn một chút...
Cuối 1989, sau khi Việt Nam rút quân khỏi CPC, không còn một đơn vị nào ở lại. Theo yêu cầu của Bạn, VN chỉ để lại một số sĩ quan cố vấn quân sự từ cấp tiểu đoàn trở lên. Nhà nước Campuchia bắt đầu thay VN trả lương cho chuyên gia. Mãi đến 1992-93 khi UNTAC - lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ vào Campuchia thì chuyên gia quân sự VN vẫn còn. Chính phủ CPC trả lương cho chuyên gia bằng tiền USD (lương cấp uý cao hơn hẳn cấp tá ở VN). Theo thời gian, số chuyên gia quân sự giảm dần cho đến kết thúc nhiệm vụ...
Nói thêm về chuyên gia dân chính đảng.
Gọi là Đoàn chuyên gia tỉnh x, y, z... Có người phụ trách cố vấn cho uỷ ban đến các ban ngành, đoàn thể Bạn như ở VN. Cấp huyện có 3 chuyên gia. Ở cấp trung ương là Tổng đoàn chuyên gia. Nguồn cán bộ từ các tỉnh kết nghĩa kinh tế ở VN. Có thể đoàn quân sự và đoàn chính trị trùng một gốc tỉnh kết nghĩa, có thể khác. Họ không cố định thời gian phục vụ, có thể 1-2 năm từ bên VN đưa người sang thay nhau. Những việc liên quan đến chính quyền và dân thì chuyên gia quân sự xin ý kiến chuyên gia dân sự.
Họ sống an toàn hơn hẳn bộ đội vì ở thị xã, thị trấn. Ngoài hưởng lương và phu cấp, còn thêm quà cáp từ cán bộ Bạn. Và có thể xin xở Bạn hàng viện trợ của các nước cho dân Campuchia, nhiều nhất là của Liên Xô...
Lưu ý:
Thông tin sơ lược có tính tham khảo, vì từ góc nhìn của cá nhân được biết. Thực thế thì nơi này có thể khác nơi nọ. Còn tuỳ đầu mối mặt trận, cấp độ đơn vị, đội ngũ hoạt động trải rộng trên những địa bàn khác nhau nên không hẳn như trên.
TH
