Cạo cắn 20

 

Ai thích rúc đầu vào lễ hội nên nhớ thảm hoạ ở Phnom Penh năm 2010 mà đề phòng.

Chen lấn, dẫm đạp lên nhau... dẫn đến vừa chết vừa bị thương hơn 1000 người, tình huống xảy ra khi qua cầu đến cái doi đất được đặt tên Kim Cương mỹ miều để thu hút khách. Và hầu như năm nào cũng có một hai vụ lớn nhỏ trên thế giới...

Tôi nhớ, có lần cháy lớn ở khu công nghiệp gần chỗ ở nên tò mò chạy xe máy đi xem coi nó bị gì mà cháy khói đen mù trời dữ vậy. Tới nơi, nghe người ta kháo nhau là cháy công ty sản xuất mực in của Nhật. Thấy những bồn chứa, phi đựng hoá chất và nghe vài tiếng nổ lụp bụp. Nghĩ bụng chả biết xảy ra gì trong đó nhưng nhỡ ... thì sao. Trước mặt và sau lưng người đi xem cùng xe máy kín lòng lề đường, có người chở cả phụ nữ và trẻ em ghé coi nữa.

Sợ, nên mình mới quay đầu xe leo lề, len lõi giữa dòng người để thoái lui. Người ta đi coi chơi mà không hề nghĩ đến tình huống xấu có thể xảy ra. Chỉ cần một tiếng nổ hay đám cháy bùng lên thì họ chạy lui bằng cách nào. Bỏ xe chạy bộ thoát thân thì tiếc của...

Chỉ là một chuyện nhỏ trong muôn vàn chuyện vớ vẩn đó đây ở xứ này do thói hiếu kỳ mà có thể xảy ra chết bị thương hết sức lãng xẹt!... Chưa thấy quan tài chưa đổ lệ.

Chính vì vậy mà lâu lắm rồi tôi không bao giờ đi chơi vào dịp lễ lạc. Tại sao phải chịu hít bụi chen lấn, tại sao phải đưa đầu cúng tiền cho các dịch vụ chém chặt.... Ích sướng gì ở chốn đông người ồn ào ấy. Ngay cả lễ hội có tính lịch sử hay dân tộc cấp nhà nước thì từ việc tổ chức cho đến người dự lễ, tôi chả thấy thành tâm gì ở đấy.

Hình sau sự cố ở Campuchia.

Nhìn tấm hình, thấy thời VNCH cũng văn minh chứ nhỉ!

Nhiều người nghe thời ông Thiệu có ra luật "người cày có ruộng" nhưng mấy người biết cải cách ruộng đất ở miền Nam là cả một quá trình dài, trong đó có tôi vì lúc ấy còn nhỏ.
Ai quan tâm, tham khảo;
https://www.facebook.com/Saigontrongtraitimtoi/posts/2204878919840760

Những hình ảnh đẹp về lễ hội đền Hùng thập niên 1920 do nhiếp ảnh gia Pháp chụp.

(nguyên gốc ảnh trắng đen, nay tô màu lại)

Cuba thăm lại nơi này chỉ có khóc!

Biểu trưng tình hữu nghị thủy chung trong sáng Cuba - VN, toạ lạc trên khu đất kim cương Hồ Tây HN. Đây là 1 trong 5 công trình KT-XH quà tặng của Cuba cho VN. Nghe bảo được một KTS nổi tiếng nhất của Cuba thiết kế, họ đưa mấy chục KS với chuyên gia sang xây dựng. Toàn bộ được lắp máy lạnh, nội thất có cái mua từ Nhật đem sang, hoàn thành vào năm 1975. Được coi như KS hiện đại bậc nhất vào thời bấy giờ.

Thấy cảnh như vậy là có nguyên nhân. KTS @Huy Đặng Quang kể:

Đến khi tính kết cấu phía kỹ sư Cuba yêu cầu VN cung cấp số liệu địa chất thủy văn hồ Tây để căn cao độ đài cọc, mức nước là trung bình. Chả hiểu phiên dịch hay thế nào ta cấp số liệu mức nước cao nhất thống kê trong 100 năm (chắc cho yên tâm ko bị ngập). Cuba cứ thế tính và thi công, lúc xong cái đài móng bê tông nó cứ thô kệch nhô lên khỏi mặt nước ko chịu chìm, bạn tá hỏa hỏi ra thì mới biết sai số liệu...

Ở bộ đội mình học được nghề hớt tóc, chèo thuyền, gò tôn...

Năm đầu ở CPC chưa có tông đơ. Anh em ở đơn vị hớt tóc cho nhau bằng kéo, dân cũng vậy. Thấy mấy đứa nhỏ trong bản đầu tóc bù xù rối như tổ quạ nên mình nảy ra ý tập hớt tóc chơi. Thế là đi thị xã Stung Treng mua một cây kéo TQ, còn cái lược nhỏ thì đã có sẵn rồi. Hễ thầy thằng nhỏ nào đầu bờm xồm đi ngang là ngoắc lại dợt tay nghề. Chỉ một thời gian ngắn là nhuyễn dần, có thể hớt được cho lính ta. Hớt đâu dăm lần, háo hức ban đầu xẹp xuống. Nghĩ tại, sao mình phải làm mà chúng nó chơi. Thôi dẹp cho nó khoẻ cái thân.

Rồi chuyển công tác đi xã khác. Nhớ lần ở xã cũ xém chết khi chèo mũi cùng chú lính chéo lái lọt vào vùng nước xoáy ngả ba sông. Nay dịp thuận tiện để tập chèo lái, mới để ý kỹ coi "bí quyết" ở chỗ nào, đứng chèo ở bên tay phải cho thuyền lướt tới mà nó không quay mũi về phía trái. Thế là, mượn thuyền độc mộc của dân dợt tay chèo. Ban đầu tập ven bờ, sau chèo xa hơn sang đảo đối diện chơi. Cứ vậy quen dần. Từ đó trở đi mỗi khi cần công tác xa thì nhờ dân hay du kích chở bằng thuyền lớn, mình phụ chèo mũi. Có việc gần hay đi chơi với một hai thằng lính thì mượn thuyền nhỏ đi do sếp đội trưởng chèo. Vậy chứ, mùa mưa nước lớn lớn, qua sông rộng sóng gió nhiều không dám tự tiện. Còn tập quăng chài, quả là khó thiệt, mấy lần làm thử mà nó bung ra không tròn, đành thôi.

Khi về nước ở tỉnh đội Phú Khánh tại Nha Trang. Thấy mấy anh cùng phòng tận dụng tôn cũ của Mỹ, gò thành đồ dùng sinh hoạt. Tưởng khó nhưng chỉ cần chú ý theo dõi cách làm một lần là được. Chỉ với cây búa và cái kéo cắt sắt mỏng thì gò được đủ thứ. Đầu tiên, gõ tôn sóng ra mặt phẳng. Tính toán kích thước, vẽ rồi cắt. Đưa tôn lên ống đạn rồi gò từ từ uốn cong. Gõ gò gấp mép hai miếng tôn liên kết lại là thành... Mình cũng xong cặp thùng, 1 cái gàu và 1 chậu giặt quần áo. Người cũ làm 10, người mới làm được 9. Đồ tự làm tuy không láng đẹp và kiểu cách như hàng chợ nhưng miễn không chảy nước là được.

-----

Chuyện tôi học tiếng Kh'mer và tiếng Lào.

Trong số ít người, khác với nhiều đồng đội là tôi học tiếng rất sớm và hoàn toàn tự học. Làm nhiệm vụ ở Campuchia nhưng học tiếng Lào trước sau mới đến Kh'mer.

Tháng 10/1978, từ trường HSQ quân khu 5 tôi được điều về Đoàn 578 làm trợ giáo huấn luyện cho tiểu đoàn CPC. Họ là những người từ huyện Vươn Say tỉnh Ratanakiri chạy sang VN lánh nạn sớm nhất từ năm 1975, tất cả là người dân tộc thiểu số như Brâu, Tămpuôn... Ngoài tiếng DT của họ thì hầu hết đều biết tiếng Lào vì ngày xưa tỉnh Stung Treng, Ratanakiri có thời thuộc vể đất nước Lào. Qua công việc cũng như lúc giao tiếp đời thường, tôi học từ họ. Người truyền cảm hứng chính là Thủ trưởng Trần Quảng (bí danh) ngày xưa hoạt động tình báo ở Lào thời đánh Mỹ. Tiếng Lào rất dễ học vì đơn âm và đặt câu na ná như tiếng Việt, nói thế nào cũng hiểu được. Học từng từ rồi ráp thành câu, tôi nhớ mãi là học tiếng đầu: "pho me, ải nọn" - bố mẹ, anh em, câu đầu tiên là "pho me ợi mi khậu niêu hậy lục kinh" - bố mẹ ơi có cơm nếp cho con ăn... Đâu được 3 tháng thì quân Việt Nam mở chiến dịch tổng phản công, thế là xếp lại...

Cuối tháng 12/1979, đơn vị qua đất CPC. Đoàn T2 sau là 5503 đứng chân ở tỉnh Stung Treng. Hết nhiệm vụ trợ giáo, cấp trên bố trí làm thống kê phòng chính trị, tôi từ chối nên bắt làm lính quay viên phục vụ cho thông tin 15w. Chịu đựng 2 tháng, tôi quậy chỉ huy không chịu làm thì cấp trên lại điều tiếp làm việc trái khoáy nữa là cần vụ cho Bộ chỉ huy đoàn. Thời gian rảnh rổi, tôi bắt đầu học tiếng Kh'mer. Dựa theo cuốn cẩm nang nhỏ mà quân đội phát cho lính, những tiếng đơn giản dành cho bộ đội khi tiếp xúc với dân và gọi địch ra hàng. Tôi thực hành bằng cách lân la tiếp xúc với dân và tập nói chuyện với em yêu Sary, phục vụ cho lãnh đạo Bạn. Rồi bắt đầu học thêm chữ KM...

Chán, tôi phản đối kiến nghị tiếp, thế là cấp trên điều xuống tiểu đoàn, phong cho cái chức trung đội phó. Đại đội đóng quân kề bên một bản thì dân ở đó nói tiếng Lào là chính. Ngoài nhiệm vụ truy quét địch, mỗi khi ban chỉ huy cần quan hệ... hay làm công tác phong trào vận động dân, thường phân công tôi. Thế là xài lại tiếng Lào và học tiếp...

6 tháng sau, cấp trên gọi đi tập huấn một tuần về công tác giúp Bạn. Xong, phân công đi huyện khác với quyết định: đội trưởng đội công tác xã. Ở cái xã mới thì dân đa số nói tiếng KM, có 2 phum (thôn làng) là dân tộc Kuôi. Vốn tiếng KM của tôi thì mới biết sơ sơ từ năm trước. Tiếng tăm chưa rành mà xã thì rộng, địch ngoài rừng, địch ngầm trong dân, không biết đường nào mà lần! Khi đại đội ta rút đi khỏi địa bàn, tôi vô cùng lo lắng trước nguy cơ đội có thể bị tấn công xoá sổ. Địch tuyên truyền kích động làm không khí trong xã nặng nề, dân sợ hãi ngờ vực, con gái thì xa lánh... Công việc giúp bạn thì nhiều việc, nào là xây dựng chính quyền đoàn thể, dân quân phum xã làm chỗ dựa...

Để nhanh chóng tiếp cận cán bộ và nhân dân, bắt buột tôi phải ra sức học tiếng KM. Khi có dịp về lại Đoàn bộ, tôi xin được 2 cuốn từ điển KM-Việt và Việt-KM dày cộp của Hoàng Học, lúc về nước tặng lại cho đồng đội nào đó. Phương pháp học của tôi là kết hợp giữa học từ sách với học từ dân. Được chữ nào, câu nào là tôi về ghi lại vào sổ tay bằng chữ việt lẫn chữ KM. Hai năm công tác ở xã này là thời gian tôi học nhiều nhất, sau này chuyển công tác qua mấy xã khác và về cơ quan vẫn tiếp tục tự học nhưng ít dần...

Một lần đi công tác một xã giáp Lào thì dân ở đó nói tiếng Lào, tôi lại học tiếp và thêm học chữ. Ghi chép chữ Lào ra Việt, có khi ghi song ngữ CPC - Lào, dợt luôn hai thứ tiếng. Thấy tiếng Thái giống tiếng Lào nên tôi mon men học tiếng và chữ Thái nhưng chỉ ít thôi coi như dự phòng, biết đâu... Vì công việc không liên quan tới Thái nên tạm dừng chỉ vậy thôi...

Nhớ ngày xưa, thời học tiếng Anh ở bậc phổ thông là môn tôi đầu tư thời gian nhiều nhất. Thôi học thì chữ nghĩa trả lại cho thầy nhưng cái đọng lại là nó tạo nền cho mình dễ tiếp cận ngoại ngữ khác. Và rồi nghiệm ra rằng: biết một ngôn ngữ nào trong khu vực có cùng phông văn hoá thì học sang tiếng thứ hai, thứ ba là chuyện dễ dàng. Biết đến độ tự dưng mình lẩm nhẩm suy nghĩ gì trong bụng không còn là tiếng mẹ đẻ nữa thì biết đã nhiễm sâu tiếng CPC. Cái mà tôi tự hào nhất là dần biết sử dụng thành ngữ dân gian, đỉnh cao ngôn ngữ văn hoá của một dân tộc.

Tự đánh giá 6 năm rưỡi ở CPC, mức đạt được về tiếng KM là có thể nói với cán bộ, dân quân và với dân bất kỳ chuyện gì. Có thể chuyện trò đừa cợt tán dóc với họ trong sinh hoạt đời thường. Có thể đứng nói chuyện với đám đông dân chúng cả giờ liền để tuyên truyền về âm mưu thủ đoạn của ba phái Kh'mer đang chống lại chính phủ CPC và quân VN. v.v... Về chữ, chủ yếu là học để xem tài liệu thu được của địch, ít viết nên khi viết dễ bị sai chính tả. Không đọc được tất cả, nhất là chữ in rất khó xem nhưng đoán được cơ bản trong đó nói gì. Để khuyến khích cán bộ học nên quân đội có phụ cấp một ít tiền Riel tiêu vặt cho người tiếng tiếng, tôi được hưởng mức 2 cao nhất. Còn tiếng và chữ Lào chỉ biết ở mức giao tiếp thông dụng.

Nông nổi tự tin khả năng quá đáng và khinh địchmà tôi xém mất mạng. Có lần, cơ sở mật báo xã bên của tỉnh Kompuong Thom giáp xã tôi có nhiều địch. Tôi báo lên cấp trên và đề xuất cho phép tôi trà trộn với dân trong nhóm người đi về quê cũ để tìm hiểu địch ở đấy. Sau này nghĩ lại ý định thật hoang tưởng vì ai biết tiếng cỡ nào, sống ở CPC bao lâu đi nữa thì không bao giờ nói y như tiếng mẹ đẻ của họ. Địch phát hiện cắt cổ ngay, còn liên luỵ tới dân nữa. May mà cấp trên không duyệt kế hoạch điên rồ ấy..

Trong số anh em chuyên gia giúp Bạn ở tỉnh Sung Treng, theo chủ quan có lẽ tôi và Nguyễn Thanh Sáu là hai người giỏi tiếng KM nhất. Sáu nói lưu loát trong giao tiếp, đúng âm điệu tiếng dân còn tôi không bằng nhưng thành thạo hơn về từ chính trị và chữ. Sáu về nước làm chủ tịch tổ chức hữu nghị các nước ASEAN của Đà Nẵng, nay đã hưu. Còn tôi về nước, không có điều kiện dùng lại nên nay quên gần hết. Cũng tiếc cho cái công sức mày mò bỏ ra của một thời!...

Nhờ học tiếng Thái mà một anh chàng Mỹ khỏi bị rục xương trong nhà tù Thái.

Tóm tắt câu chuyện, tôi được xem qua TV thế này:

Phim tài liệu có thật về anh chàng người Mỹ thích ăn chơi mà sa vào con đường buôn bán ma tuý tổng hợp. Nằm trong đường dây phân phối thuốc lắc ở Mỹ, Hàn Quốc và Thái Lan. Thế rồi, qua mạng Interpol, anh ta bị cảnh sát Thái lần ra tóm được bỏ tù, kết án tử hình.

Anh ta viết đơn gửi cầu cứu đại sứ quán Mỹ can thiệp để khỏi bị tù ở Thái với đời sống khắc nghiệt, phức tạp, có thể chết dần chết mòn trong tù. Nhưng bặt tin, ĐSQ Mỹ làm ngơ. Trong thời gian ngồi tù, anh chơi thân với một bạn tù người Thái biết tiếng Anh hay giúp đỡ nhau. Rồi người bạn đó bị băng tù nhân khác đánh chết, anh ta ray rứt thương cảm bạn mình.

Đến năm thứ 2, ĐSQ cử nhân viên người Thái vào tù để tiếp xúc thì anh ta nóng giận chửi bới anh kia vuốt mặt không kịp, cớ sao ĐSQ bỏ rơi công dân Mỹ. Nhân viên ĐSQ bỏ về, coi như anh tự chặt dứt sợi dây hy vọng. Khi bình tâm lại, anh nhận ra mình sai hoàn toàn. Thế là ảnh nhờ bạn trong tù dạy tiếng và chữ Thái. Tháng nào, ảnh cũng gửi một lá thư bằng tiếng Thái, xin lỗi anh kia. Ban đầu anh chàng Mỹ chỉ viết được 1. 2 dòng chữ như cua bò, sau cứ thế mà thư càng nhiều chữ và đẹp hơn. Anh nhân viên ĐSQ vì giận quá không hồi âm.

Nhưng nhờ kiên trì viết thư đều đặn với lòng chân thành mà một ngày nọ anh nhân viên ĐSQ đến gặp. Từ chỗ hiểu lầm nhau, qua lại dần dần hai người thành bạn. Nhờ vậy, một thời gian sau được toà xem xét giảm xuống còn chung thân. Tiếp nữa anh ta được nước Mỹ can thiệp bằng đường ngoại giao Mỹ-Thái Lan, anh ta được chuyển về ở tù bên nước mình, sau khi đã ở tù bên Thái đã 5 năm.

May mắn hơn nữa là Mỹ tính cứ ở tù những nước chậm tiến, có bạo lực, điều kiện sống tệ hại thì cứ tù 1 năm nước đó bằng 5 năm ở Mỹ. Và nhờ luật pháp Mỹ gia giảm gì đó nữa, thế là anh ta chỉ tù thêm 1 năm là mãn hạn. Nhờ biết tiếng Thái cộng may mắn mà anh ta thoát tù đày lập lại cuộc đời rồi kể lại câu chuyện nói trên.

Ngoài đời, tôi nghĩ lại một người khác mà mình quen là anh chàng người Đức. Trẻ thôi tầm 30 tuổi, đi làm bên nước Đức để dành tiền, năm nào cũng sang Sài Gòn tránh đông 3 tháng. Anh ta đi phượt nhiều nơi, qua nhiều quốc gia. Anh cặp bồ với cô người Việt, hai người nói với nhau bằng tiếng Anh. Mấy năm mà không hề biết tiếng Việt, chỉ chào nói vài tiếng thế thôi. Làm cho tôi không khỏi nghĩ: phải chăng chú người Đức kia quá tự hào về dân tộc Đức đẳng cấp của mình mà không thèm học tiếng nước khác...

Đến thời thế hệ lính chiến trường K đã thay đổi cách viết cũng như xuất bản.

Mục đích chính không nhằm tuyên truyền giáo dục truyền thống theo lối mòn cũ kỹ. Khác xa cái thời ta thắng địch thua, ta dũng cảm địch hèn nhát..., khác xa "Mẫn và Tôi" của Phan Tứ. Cái giá trị là đọc xong nó đọng lại gì trong đó. Lính viết lính xem, ngoài ra là người thân quen và độc giả yêu mến đời lính. Hầu hết những người viết đều xuất thân là lính lác, sau khi hoàn thành nhiệm vụ về nước trở lại làm dân. Viết vì nhớ một thời máu lửa đau thương khổ cực đã qua, nhớ đồng đội xưa. Ai có máu viết lách tí đỉnh, thế là rèn bút trở thành nhà văn nghiệp dư. Họ chả qua trường văn trận bút.

Quay ngược thời gian, tìm lại ký ức rồi như con tằm nhả tơ. Họ thường kể lại theo trình tự thời gian hoạt động của đơn vị, những diễn biến xung quanh mình và đồng đội đã trải qua. Họ viết theo lối nói bỗ bã tếu táo của lính, đời thường hơn thế hệ trước. Có buồn có vui, có thế nào kể thế ấy. Trọng nội dung hơn hình thức diễn tả, ít mơ mộng hoa lá cành. Có hơi hướm văn vẻ, hư cấu chút ít cho nó sinh động thi vị hơn nhưng không ngoài sự thật.

Trí nhớ mai một thì thời gian, không gian, đơn vị, nhân vật... khó lòng chuẩn xác. Nhưng nếu anh nào viết không đúng, tô hồng hoặc bôi đen nhân vật sự kiện, dễ bị đồng đội phản ứng. Thường người viết đã đăng rải rác trên mạng rồi tập hợp biên tập lại in thành sách. Chính vì vậy mà người từng cầm súng khi xem, mường tượng như có mình ở mặt này mặt khác trong câu chuyện đó..

Thương lắm người dân quê xứ Quảng!

Đồ sứ chén bát dĩa ngày nay đẹp và rẻ nhưng có gia đình vẫn còn xài đồ sành cũ còn lại từ thời bao cấp.

(Ảnh từ

Châu Trà

)