Câu chuyện về số phận hai cô công chúa Bokassa gốc Việt

Cô “công chúa” ngày ấy bây giờ ra sao

Cô “công chúa” ngày ấy bây giờ ra sao

on: January 23, 2015

Đoàn Dự ghi chép
Thưa quý bạn, vào khoảng cuối năm 1972, không chỉ ở miền Nam Việt Nam chúng ta mà hầu như cả thế giới đều biết câu chuyện vị tổng thống nước Cộng hòa Trung Phi tên Bokassa tìm được giọt máu rơi – kết quả của cuộc tình giữa ông và người phụ nữ nghèo làm nghề gánh nước mướn ở Cù lao Phố Biên Hòa tên Nguyễn Thị Huệ khi ông còn là một anh chàng trung sĩ nhất 32 tuổi trong đội lính lê dương của Pháp sang tham chiến tại Việt Nam. Người con gái Việt Nam lai da đen nghèo nàn khốn khổ con rơi của ông lúc ấy 19 tuổi, tên Nguyễn Thị Martine theo họ mẹ, làm nghề khuân vác xi-măng từ năm 18 tuổi tại Nhà máy xi-măng Hà Tiên gần Thủ Đức. Đùng một cái, cô trở thành ái nữ của Tổng thống Bokassa, rồi khi vị tổng thống này tham quyền cố vị, xóa bỏ nền Cộng hòa, tự xưng mình là hoàng đế, ở ngôi được 3 năm thì trong 3 năm đó, cô trở thành một vị công chúa. Nay, thời gian 43 năm đã trôi qua, thế sự đổi dời, những người liên quan hầu như đã hóa thành người thiên cổ, kể cả “Hoàng đế” Bokassa. Riêng cô gái nghèo tức cô “công chúa” Martine Bokassa hiện nay ra sao, cô còn sống hay đã chết? Mới đây, tờ báo Le Figaro của Pháp đã tìm hiểu và đăng rõ chi tiết ngọn ngành, xin mời quý bạn xem qua cho biết…

I. Tiểu sử của Bokassa
Họ tên đầy đủ của Bokassa là Jean Bedel Bokassa, thuộc bộ tộc M’Baka ở Phi châu và sinh ngày 22-2-1921 tại làng Bobangui, cách thủ đô M’Baiki của nước Phi Châu Xích Đạo (Equatorial Africa) khoảng 80 cây số về phía bắc. Ông là con của một công nhân làm việc cho Công ty Lâm nghiệp Pháp. Năm 1927, cha của Bokassa bị bắt và bị kết án tử hình về tội phá rối trị an. Ít lâu sau, mẹ của cậu Bokassa cũng tự tử chết vì nghèo và tuyệt vọng. Thời điểm đó cậu bé đang học Tiểu học tại trường Sainte Jeane d’Arc ở M’Baiki, rồi tiếp theo là trường Trung học Saint Louis ở Bangui, do các tu viện Pháp tài trợ.
Khi Thế Chiến thứ II bùng nổ, nước Pháp bị Đức Quốc xã chiếm đóng, Bokassa gia nhập Lực lượng Nước Pháp Tự do, do De Gaulle lãnh đạo. Từ cấp bậc hạ sĩ, Bokassa được thăng hạ sĩ nhất khi tham gia chiến dịch giải phóng tỉnh Provence của Pháp, rồi được thăng trung sĩ và trung sĩ nhất khi sang Việt Nam tham chiến.
Năm 1950, trung sĩ nhất Bokassa của binh chủng lính Lê dương (Légion étrangère, quân tình nguyện người nước ngoài của lục quân Pháp, do sĩ quan Pháp chỉ huy), đã từng được thưởng huân chương Bắc Đẩu bội tinh, lên tàu sang Việt Nam.
Thời gian ở Việt Nam, Bokassa chung sống với cô Nguyễn Thị Huệ, sinh được một con gái, đặt tên theo họ mẹ là Nguyễn Thị Martine.
Mười năm sau, năm 1960, nước Phi Châu Xích đạo (Equatorial Africa) giành được độc lập từ tay người Pháp. Vị tổng thống đầu tiên của quốc gia này là David Dacko – ngưới có họ hàng xa với Bokassa – quyết định đổi tên nước thành Cộng hòa Trung Phi (Central African Republic) rồi mời Bokassa đang ở bên Pháp về nắm quyền chỉ huy quân đội.
Tháng 1 năm 1966, với lực lượng quân sĩ trong tay, Bokassa đảo chính, lật đổ David Dacko, tự phong mình là “Thống chế tổng tư lệnh quân đội” và lên làm tổng thống, vẫn giữ tên nước là Cộng hòa Trung Phi như cũ.
Mười năm sau ngày đảo chánh (1976), Bokassa vốn rất độc tài, thừa thắng xông lên, muốn làm vua để được suốt đời cai trị cái xứ Trung Phi rộng gần gấp đôi Việt Nam (Trung Phi: 622.436 km2; Việt Nam: 326.000 km2) nhưng dân số chỉ có hơn 4 triệu người, rất nhiều mỏ kim cương, song các mỏ này do người Pháp khai thác và đóng thuế cho vị… tổng thống. Tháng 10 năm ấy (1976), “ngài” đổi tên nước thành Vương quốc Trung Phi (Central African Empire) và tự xưng Hoàng đế. Cuộc lễ lên ngôi của “ngài” rất lớn, cực kỳ tốn kém, trong khi dân chúng rất đói khổ, chúng ta sẽ nói sau.
Trong 3 năm ngài làm vua, dân chúng bất mãn, những cuộc biểu tình của sinh viên nổ ra, ngài đàn áp đẫm máu, giết hại hàng trăm sinh viên mặc dầu dân số trong nước lúc ấy chỉ có 4,3 triệu người. Ngài tàn ác tới độ tự mình đích thân giám sát cuộc hành quyết 100 sinh viên học sinh chỉ vì họ từ chối mua đồng phục do nhà máy của ngài sản xuất. Việc quá ư tàn nhẫn đó khiến chính phủ Pháp phải ủng hộ tổng thống cũ David Dacko đảo chánh, lật đổ ngai vàng của ngài. Cuộc đảo chánh thành công, ngày 20-9-1979, David Dacko lên làm tổng thống và lấy lại tên nước là Cộng hòa Trung Phi. “Hoàng đế” Bokassa phải bỏ chạy sang nước Cộng hòa Bờ Biển Ngà (Republic of lvory Coast), rồi sau đó sang Pháp, nơi ông có nhiều lâu đài nguy nga tráng lệ. Ông bị chính quyền mới của Tổng thống David Dacko kết án tử hình khiếm diện.
Năm 1986, Bokassa trở lại Cộng hòa Trung Phi với hy vọng được hợp tác với chế độ trong nước, nhưng ông bị đưa ra tòa xét xử về tội phản quốc, giết người, và bị kết án tù chung thân. Tuy nhiên, chỉ 6 năm sau, với sự can thiệp của chính phủ Pháp, ông được thả.
Những năm cuối đời, Bokassa sống ở Bangui – thủ đô của Cộng hòa Trung Phi. Ông chết ngày 3-11-1996 tại Bangui trong hoàn cảnh nghèo túng, không một đồng xu dính túi.
Thói ham vàng và kim cương của Bokassa
Trong thời gian 3 năm làm “hoàng đế”, Bokassa có máu mê sưu tập vàng bạc, kim cương, đá quý. Trong số những đồ châu báu mà ông thu thập được, có 2 viên kim cương thô rất lớn nhưng chưa bao giờ ông đồng ý cho mài giũa.
Để mua chuộc các chính khách trong đó có cả Tổng thống Pháp Valéry Giscard d’Estaing (làm tổng thống từ 1974 tới 1981), ông đã dùng kim cương làm phương tiện hối lộ. Sau này, Bokassa tố cáo Tổng thông d’Estaing đã đứng đằng sau cuộc đảo chánh lật đổ ông và cuỗm mất “Hoàng hậu” Cathérine người da trắng rất đẹp của ông (?!).
Để thể hiện quyền lực của mình, Bokassa đặt tên cho nhiều công trình ở thủ đô Bengui bằng tên mình. Ví dụ, Cung thể thao Jean Bedel Bokassa, Đại lộ Jean Bedel Bokassa, Đại học Tổng hợp Jean Bedel Bokassa v.v… Bên cạnh đó, Bokassa còn cho xây dựng nhiều dinh thự dùng cho tổng thống như Villa Kolongo, Villa Berengo, đồng thời làm chủ nhiều nhà hàng ăn uống, xưởng dệt, trại nuôi gia súc. Hai hãng hàng không dân sự và một hãng độc quyền buôn bán ngà voi cũng là của ông.
Theo báo Le Figaro, Bokassa tự phong cho mình là “Đệ nhất nông dân” và “Đệ nhất thương gia” của Vương quốc Trung Phi.
Những người từng có thời gian thân cận với Bokassa kể lại rằng, ông ta tự cho mình có quyền làm hoàng đế suốt đời, kiêm nhiệm Bộ trưởng Tư pháp, Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Nội vụ và nhiều bộ khác. Nhà văn S.Th. thời gian đó là giám đốc cơ quan đối ngoại thuộc Bộ Nội vụ VNCH, có dịp sang Trung Phi và nhiều nước khác, kể rằng Bộ Quốc Phòng của Tổng thống Bokassa là mấy căn nhà tôn bé tí, còn nhỏ hơn một trại gia binh loại nhỏ của VNCH.

Tại Pháp, Bokassa có nhiều bất động sản, như lâu đài Villemorant ở Saint Louls Chavanon, lâu đài Handicourt de La Cottenclère ở ngoại ô Paris, lâu đài Mezy sur Seine, lâu đài Nice và Nhà hàng khách sạn Le Montagne ở Romorantin. Và dĩ nhiên, là một người cường tráng, ông cũng có nhiều “động sản” khác gồm các bà vợ bé (tiếng của Bokassa dùng để gọi họ). Ví dụ vũ nữ Martine N’Douta, kẻ vẫn thường ganh tị với các bà vợ bé người Gabon, người Tunisie, người Pháp, người Đức, Bỉ, Lybie, Cameroon, Thụy Điển, Zaire, Trung Quốc v.v… Nhiều người trong số họ được các nhà lãnh đạo sở tại “tặng” cho Bokassa khi ông ta công du các quốc gia này, chẳng hạn bà vợ bé người Tàu là “quà tặng” của Tưởng Giới Thạch, lúc ấy là tổng thống Đài Loan. Tại Gabon, trong phái đoàn ra sân bay đón tiếp “Hoàng đế Bokassa”, ông đặc biệt chú ý đến một cô gái tên là Joelle. Bỏ qua mọi nghi thức ngoại giao, Bokassa dặn Joelle “đừng đi đâu hết” rồi tiến đến trước mặt Tổng thống Omar Bongo và nói: “Hồi nãy tôi đến với tư cách quốc khách, còn bây giờ tôi gặp anh với tư cách riêng để xin cưới một công dân của anh làm vợ”. Dù muốn dù không, Tổng thống Omar Bongo cũng phải đồng ý.
Khi công du một quốc gia khác, Bokassa gặp cô vũ nữ tóc vàng Gabriela Brimba trong một vũ trường. Ngỏ lời cầu hôn nhưng bị cô từ chối, Bokassa bèn “nói nhỏ” với tổng thống nước này. Vậy là chỉ hơn một tháng sau, Gabriela Brimba được đưa tới Bangui rồi được Bokassa đổi tên thành Martine N’Douta hay ghen tị như chúng ta đã nói bên trên. Sau khi chế độ của Bokassa ở Vương quốc Trung Phi sụp đổ, Brimba trở về cố quốc, bỏ lại đứa con gái tên là Anne de Berengo cho Bokassa nuôi.
Trường hợp cô Nguyễn Thị Huệ ở Việt Nam cũng không ngoại lệ. Năm 1953, nhà nghèo, đi gánh nước mướn khổ quá, Nguyễn Thị Huệ gặp anh chàng trung sĩ nhất “tây đen” Lê dương Bokassa. Bokassa mê cô, luôn luôn tặng quà rồi ngỏ lời cầu hôn. Cô Huệ đồng ý. Gia đình cô tuy nghèo nhưng sợ mang tiếng nên cấm đoán, Bokassa xúi cô (tất nhiên bằng tay vì cô không biết tiếng Pháp) bỏ trốn sang Tân Thuận Đông, gần doanh trại của mình, thuê cho cô một căn nhà nhỏ nền đất, lợp lá. Khi cô Huệ có thai thì cũng là lúc Bokassa và cánh quân Lê dương được lệnh lên tàu về Pháp. Cô Huệ khóc hết nước mắt. Bokassa cũng khóc. Anh ta móc bóp, có bao nhiêu tiền đưa cả cho vợ rồi dặn sau này nếu sinh con gái thì đặt tên là Martine, nếu con trai thì đặt tên là Martin, hễ có điều kiện anh ta sẽ trở lại Việt Nam tìm vợ con. Như vậy Bokassa cũng là người có tình nghĩa.
Bokassa về Pháp xong, ít lâu sau cô Huệ sinh đứa con gái. Do sống với Bokassa không có hôn thú, không thể làm giấy khai sinh cho con theo họ “chồng” nên theo lời dặn của Bokassa, cô đặt tên con là Nguyễn Thị Martine theo họ của mình. Đứa bé sinh ra, không đen giống cha, không trắng giống mẹ (cô Huệ có nước da trắng, có thể gọi là xinh xắn nên Bokassa mới mê như thế) mà có nước da nhờ nhờ trung gian giữa đen và trắng. Cô Huệ hết tiền, lại có con nhỏ, không thuê nổi nhà nên bèn bế con về ở với mẹ. Bà mẹ rất mừng vì dù sao bà cũng rất thương con.
Mười chín năm sau, tức năm 1972, sau khi Bokassa đã lên làm tổng thống, ông chợt nhớ tới người vợ cũ bụng mang dạ chửa ngày trước ở Việt Nam, nên bèn nhờ Bộ Ngoại giao Pháp liên lạc với Bộ Ngoại giao VNCH tìm kiếm giùm. Lúc này, cô gái lai da đen Martine vì nghèo và ít học nên phải làm công nhân khuân vác xi-măng tại Nhà máy Xi-măng Hà Tiên ở gần Thủ Đức. Các nhân viên Ngoại giao Việt Nam không biết tìm kiếm cô ở đâu, bèn bàn nhau đánh lừa, đem một cô gái lai da đen khác cũng 19 tuổi tên là Baxi, nhà ở Xóm Gà Gia định (chỗ gần rạp hát Đông Nhì gần tới chợ Gò Vấp) thay thế, đưa sang Trung Phi giả làm con gái của Bokassa. Tổng thống Bokassa mừng rỡ, tổ chức một cuộc lễ rất lớn để giới thiệu con gái mình với bàn dân thiên hạ. Câu chuyện lừa dối… tầm cỡ quốc tế này rất phức tạp, nhờ có nhà báo Việt Định Phương chủ nhiệm nhật báo Trắng Đen khám phá ra, tìm thấy cô Martine Nguyễn “thật” đang làm công nhân, suốt ngày oằn lưng khuân vác các bao xi-măng giống như đàn ông, nên liên lạc với Tổng thống Bokassa rồi cùng với vợ đích thân đưa cả bà Huệ lẫn cô Martine Nguyễn sang Trung Phi. Tổng thống Bokassa tiếp đón vợ chồng nhà báo Việt Định Phương như bậc thượng khách. Chúng ta sẽ theo dõi câu chuyện này trong phần II nói về cô Martine Nguyễn và xem đời sống của cô hiện nay ra sao. Bây giờ tiếp tục về chuyện vị tổng thống “trung sĩ nhất Lê dương” Bokassa.
Sau một thập niên làm tổng thống cai trị nước Cộng hòa Trung Phi nghèo khổ rồi tự mình lên làm hoàng đế, Bokassa tổ chức lễ lên ngôi rất lớn, lấy danh hiệu là “Hoàng đế Bokassa Đệ nhất”. Tuy nhiên, đa số các quốc gia đồng minh lân cận đều nghèo nên chẳng ai gửi quà mừng. Chỉ có nước Pháp (do đang khai thác các mỏ kim cương tại Trung Phi) tặng 22 triệu frăng để giúp Bokassa mua sắc phục cho hàng ngàn quan khách, một chiếc ngai vàng cao 1,5 mét, rộng 1 mét, làm theo kiểu Napoléon, nạm vàng; 8 con ngựa trắng, một mũ triều thiên nạm kim cương do nhà kim hoàn nổi tiếng bên Pháp là Arthus Bertrana thực hiện với những viên kim cương mà có viên lên tới 8 carats. Ngoài ra, còn có 2 bức chân dung “Hoàng đế Bokassa Đệ nhất” vẽ bởi họa sĩ danh tiếng Đức Hans Linus. Hơn 24.000 chai rượu vang cao cấp Moet et Chandon và 4.000 chai rượu vang siêu hạng Château Mouton Rothschild được mua về phục vụ thực khách, cùng 60 chiếc Mercedes mang từ Tây Đức sang.

Trước sư lạnh nhạt của các nước đồng minh lân cận, Bokassa rất buồn bực trong lòng về số lượng nguyên thủ quốc gia đến tham dự. Khác với lễ đăng quang của Vua Haile Selassie xứ láng giềng Ethiopia hồi năm 1930 với hầu như toàn bộ các vua chúa, tổng thống, bộ trưởng các nước thân hữu đều hiện diện. Còn lễ đăng quang của “Bokassa Đệ nhất” chỉ có tướng Franco, Tây Ban Nha; Hoàng đế Hirohito, Nhật Bản; Vua Shah Reza Pahlavi, lran; Vua ldi Amin xứ Uganda; và Tổng thống Mobutu Sese Seko xứ Zaire tham dự.
Ngay cả “ông bạn thân” Omar Bongo, người đã từng tặng cô gái đẹp Joelle cho Bokassa, cũng vắng mặt. Bokassa cho rằng những người bạn này không đến vì họ ghen tị với ông.
Đau nhất là ông bị Tòa thánh Vatican từ chối không cho làm lễ đăng quang ở nhà thờ chính tòa Bangui.
Sau cuộc đảo chính của “tổng thống cũ” David Dacko lật đổ Bokassa diễn ra vào ngày 20-9-1979, phần lớn các tài sản của Bokassa đều bị tích thâu. Nhiều nước từ chối cho ông tị nạn. Chỉ có tổng thống nước Bờ Biển Ngà là Felix Boigny chịu chứa chấp ông vì áp lực của Pháp. Ít lâu sau, Bokassa sang Pháp.
Năm 1985, Bokassa làm lễ kỷ niệm 20 năm cầm quyền tại lâu đài Handricourt ở phía tây thủ đô Paris, nhưng chỉ có ông và những đứa con.
Không có tiền mua thức ăn nuôi 15 đứa con – mỗi đứa một mẹ – khiến Bokassa than trời như bọng. Có lúc bí quá, ông làm đơn xin chính phủ Pháp tiền trợ cấp thời gian 6 tháng nằm điều trị vết thương tại một quân y viện ở Sài Gòn hồi thập niên 1950. May thay, mấy tháng sau khi nộp đơn, Bokassa được tòa án cao cấp Pháp trả lại chiếc xe hơi Corvette và một máy bay trị giá 6 triệu frăng. Lập tức, Bokassa rao bán để lấy tiền trở về Trung Phi.
Trước khi về, Bokassa viết thư cho Tổng thống Pháp là Francois Mitterand, tự nhận mình là “công dân tự do”, trở về Cộng hòa Trung Phi để phục vụ đất nước nếu được mời hợp tác.
Lúc xuống sân bay Bangui, Bokassa định đọc một bài diễn văn xác định mình vẫn còn là “Hoàng đế Bokassa Đệ nhất” thì bị bắt giữ. Tám tháng sau, tòa án Cộng hòa Trung Phi tuyên án ông bị tử hình. Nhưng do sự can thiệp của chính phủ Pháp, án được giảm xuống còn tù chung thân, rồi 6 năm sau, Pháp can thiệp tiếp, ông được thả.
Bokassa chết ngày 3-11-1996 trong sự nghèo khó và thọ 75 tuổi. Tổng cộng ông có 13 người vợ, 34 người con.
II. Chuyện cô “công chúa” Trung Phi Martine “thật”
Tổng thống Bokassa tìm con
Vào năm 1972, Jean Bedel Bokassa, Tổng thống nước Cộng hòa Trung Phi, nhờ Bộ Ngoại giao Pháp tìm kiếm giùm đứa con rơi, kết quả của mối tình giữa ông thời đi lính Lê dương tham chiến tại Việt Nam với một cô gái ở Sài Gòn, mà bây giờ 19 năm đã trôi qua, vốn không biết tiếng Việt, ông không còn nhớ nhà cha mẹ cô ở đâu.
Những nhân viên có trách nhiệm thuộc Bộ Ngoại giao VNCH lúc ấy tìm kiếm không thấy mà cũng không có căn cứ gì để tìm kiếm. Cuối cùng, bí quá, họ bảo nhau đánh lừa, kiếm được một cô gái cũng lai da đen và cũng cùng 19 tuổi tên Baxi, con của bà Nguyễn Thị Thân, thường gọi la bà Ba Thân ở Xóm Gà, Gia Định, giao cho Bộ Ngoại giao Pháp đưa sang Trung Phi. Nhưng vì sợ lộ, họ không dám cho bà Ba Thân đi theo. Tổng thống Bokassa tổ chức một tiệc mừng rất lớn để đón tiếp giọt máu rơi.
Tin tức về việc Tổng thống Bokassa tìm được đứa con rơi được báo chí Sài Gòn đưa tin trang trọng. Ngay lập tức, có một người khách tới tòa soạn báo Trắng Đen xin gặp ông chủ nhiệm Việt Định Phương. Người khách tự giới thiệu mình là cậu ruột của cô gái lai da đen tên Nguyễn Thị Martine – đứa con đích thực của vị tổng thống Trung Phi. Bằng sự nhạy bén trong nghề làm báo, ông chủ nhiệm Việt Định Phương phân công một dàn phóng viên hùng hậu vào cuộc. Câu chuyện tình yêu của anh lính lê dương Bokassa và cô thôn nữ Nguyễn Thị Huệ được các phóng viên thể hiện thành bài điều tra nhiều kỳ liên tiếp trên báo. Số lượng phát hành của tờ Trắng Đen tăng lên vùn vụt tới 80.000 số/ngày, trở thành tờ báo có số lượng phát hành lớn nhất Sài Gòn.
Chuyện tình anh lính lê dương
Jean Bedel Bokassa đi lính cho Pháp từ năm 18 tuổi, lúc nước Trung Phi còn là thuộc địa của Pháp. Bokassa trong đội quân lê dương có mặt tại nhiều quốc gia trước khi đến Việt Nam vào năm 1953, lúc ấy ông 32 tuổi, mang lon trung sĩ nhất và đóng tại Chánh Hưng, Sài Gòn (quận 8 bây giờ). Có thời gian Bokassa được tăng cường về Biên Hòa làm nhiệm vụ gác cầu ở Cù Lao Phố (cầu Gành). Hồi đó, những làng mạc xa xôi hẻo lánh, người dân rất sợ các toán quân “Tây đen”, phụ nữ không may gặp họ trên đường họ hành quân là coi như hết thời.
Nhưng ngay giữa thành phố hay những nơi thị tứ đông đúc thì dân chúng không sợ đám lính đánh thuê này. Những ông lính “Tây đen” có nhiệm vụ canh gác cầu Gành tại Cù lao Phố không dám giở thói côn đồ mà ngược lại, lại có vẻ hiền từ. Bokassa là người hiền nhất trong đám lính gác cầu. Hồi đó, ở gần cầu Gành có một cái máy nước công cộng để dân chúng trong vùng đến hứng, gánh về dùng. Trong xóm gần cầu có cô gái nghèo tên là Nguyễn Thị Huệ, chuyên gánh nước mướn cho các gia đình, hết sức cực nhọc mặc dầu cô rất xinh xắn.
Sau giờ gác cầu, Bokassa thường la cà đến bên chiếc phông-tên nước công cộng đó để tán gái theo bản năng đàn ông. Các phụ nữ khác thấy Bokassa tới thì trốn biệt không dám đến gần. Lúc đầu, cô Huệ cũng trốn, nhưng sau đó vì chén cơm manh áo, cô đành liều, cứ đến gánh nước. Anh lính lê dương không làm gì cả, đã vậy lại còn giúp cô hứng nước và tập tành nói tiếng Việt nghe rất tức cười.
Dần dà, những cử chỉ ngô nghê, vụng về của anh lính da đen làm cho cô Huệ thấy có cảm tình. Rồi cô dạy cho Bokassa nói tiếng Việt. Cô không còn cảm thấy ngại ngùng mỗi khi đối diện với anh lính Phi châu này nữa, mà những lúc nghỉ ngơi cô còn có ý muốn gặp anh. Lương của lính Pháp tương đối rất khá, Bokassa cũng biết cách lấy lòng phụ nữ, lúc thì anh mua tặng cô xấp vải, chiếc khăn, lúc thì chai dầu thơm, có khi anh còn cho cô cả tiền nữa, những số tiền này cô phải gánh nước oằn lưng cả tuần mới có thể có được. Hai bên dần dần yêu nhau, những ngày cuối tuần Bokassa rủ cô Huệ về Sài Gòn chơi…
Kết quả của mối tình Phi-Việt đó là cô Huệ mang thai. Ngày ấy con gái chửa hoang là một điều hết sức nhục nhã, nhất là lại có chửa với một gã lính da đen. Cha cô không chịu nổi lời đàm tiếu, đánh cô một trận rồi bỏ nhà ra đi. Mẹ cô nước mắt lưng tròng, phần thì thương con, phần cũng giận con. Bà nói: “Đấy, mày muốn tính sao thì tính, đi đâu thì đi, đừng làm cho tao thêm nhục…”.
Bokassa đưa người tình về Tân Thuận Đông, quận Nhà Bè, nơi đơn vị anh đóng quân gần cầu Tân Thuận. Anh thuê nhà cho người yêu ở. Hai người sống với nhau như vợ chồng.
Tình nghĩa đang mặn nồng thì đơn vị của Bokassa được lệnh về Pháp. Anh trao tất cả số tiền dành dụm được cho vợ và dặn ít nữa nếu sinh con trai thì đặt tên là Martin, nếu sinh con gái thì đặt tên là Martine, sau này nếu có dịp anh sẽ sang Việt Nam tìm hai mẹ con. Cô Huệ khóc hết nước mắt…
Cô “công chúa” bốc vác
Sau cuộc chia tay, Huệ sống lủi thủi một mình trong căn nhà thuê. Rồi cô sinh đứa con gái và đặt tên là Nguyễn Thị Martine theo họ mẹ, vì không có giấy hôn thú nên không thể khai sinh theo họ cha. Số tiền Bokassa để lại cũng không còn được bao nhiêu. Hết tiền, lại có con nhỏ, đời sống hết sức túng quẫn, cô quyết định bế con về sống với mẹ ở Cù lao Phố như cũ. Bà mẹ rất mừng vì bà vẫn thương con. Lúc này người cha cũng đã trở về từ lâu. Ông đã già, không còn khó tánh như trước nhưng nhà quá nghèo nên không lấy gì giúp đỡ cho con được…
Thời gian này hoàn cảnh hai mẹ con cô Huệ hết sức bi đát. Cô phải thức khuya dậy sớm, làm đủ mọi việc để có tiền nuôi con. Nơi ăn ở cho bé Martine hoàn toàn không ổn định. Cô đi làm ở đâu thì đem con đi theo, khi về Gia Định, lúc xuống Thủ Đức. Có lần cô phải bồng Martine xuống Sa Đéc ở nhờ nhà người bà con để làm ruộng. Cuối cùng cô về chợ Nhỏ, Thủ Đức, sinh sống bằng nghề buôn bán rau cỏ lặt vặt.
Martine lớn lên. Mặc cảm về vấn đề “con lai”, nước da nhờ nhờ, cặp môi dầy, mái tóc xoăn tít… khác với mọi đứa trẻ khác khiến cô bé trở thành ít nói, không dám cởi mở với ai. Cô làm đủ thứ việc để phụ giúp mẹ – từ bán báo, bán đậu phọng rang đến bán bánh mì, trà đá v.v…, dù vất vả thế nào cô cũng cố gắng chịu đựng. Nói chung, Martine là một đứa trẻ ngoan ngoãn.
Năm 1971, Martine 18 tuổi, cô xin vào làm công nhân khuân vác xi-măng trong Nhà máy xi-măng Hà Tiên ở gần Thủ Đức. Ngay đến đàn ông suốt ngày còng lưng vác bao xi-măng nặng 50 ký còn thấy nặng nhọc huống chi một cô gái mới 18 tuổi. Cuối năm 1972, một hôm, trong khi đang vác bao xi-măng, Martine thấy người cậu ruột đến tìm và ông nói: “Cháu xin phép về ngay có công chuyện. Có mấy ông nhà báo muốn gặp để hỏi gì đó. Mấy ổng định can thiệp cho cháu được gặp cha cháu…”.
III. Tổng thống Bokassa nhận con
Việc chuyển hồ sơ Martine qua cho tổng thống Trung Phi được đặc phái viên Trắng Đen ở Paris thực hiện.
Hồ sơ, hình ảnh của bà Huệ và Martine được Bokassa công nhận rằng chính ông và bà Huệ là người trong hình. Thế là hai công điện được gửi cho chính phủ VNCH (dưới quyền của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu) và báo Trắng Đen. Đại diện của tổng thống Trung Phi tới Sài Gòn để xúc tiến việc đưa Martine sang đất nước của cha. Chính quyền và Bộ Ngoai giao VNCH bị “hóc xương” vì chuyện đã lừa dối, đưa cô “con lai” khác sang. Nhật báo Trắng Đen thành công vang dội.
Phái đoàn đưa Martine qua Trung Phi
Một đại diện cao cấp khác của Cộng hòa Trung Phi sang Việt Nam hướng dẫn phái đoàn đưa Martine qua gặp cha. Phái đoàn gồm 5 người: Vợ chồng ông bà Việt Định Phương chủ nhiệm báo Trắng Đen, bà Nguyễn Thị Huệ, cô Martine, và một tùy viên sứ quán Pháp vừa đại diện cho Bộ Ngoại giao Pháp vừa làm thông dịch viên.
Tổng thống Trung Phi tiếp phái đoàn báo Trắng Đen như thượng khách. Ông rất vui mừng đón nhận Martine và bà Huệ. Martine ở lại làm công chúa. Bà Huệ trở về Việt Nam vì bà đã có chồng khác. Riêng cô Baxi thì được ông nhận làm con nuôi.
Sau khi về nước, bà Huệ được Tổng thống Bokassa trợ cấp mỗi tháng 200,000$, lãnh tại Pháp Á ngân hàng Sài Gòn. Số tiền nầy tương đương với khoảng 5 lượng vàng vào thời đó.
Mở hội kén rể và tổ chức đám cưới tập thể
Năm sau, 1973, Tổng thống Bokassa công bố mở hội kén rể, chọn chồng cho con gái ruột là Martine và con gái nuôi là Baxi. Buổi lễ được tổ chức long trọng tại dinh thự quốc gia, với sự tham dự của lãnh đạo các cơ quan chính phủ. Hàng trăm thanh niên Trung Phi ghi tên tham dự.
Kết quả, hai thanh niên được chọn là bác sĩ quân y Jean-Bruno Dévéavode làm chồng Martine, đại úy Fidel Obrou làm chồng Baxi. Sau đó, một đám cưới được tổ chức linh đình cũng tại dinh thự quốc gia.
Martine Bokassa sanh được 3 con: con trai tên Jean-Barthélémy Bokassa Dévéavode (thường được gọi tắt là JBB), hai con gái tên Marie Catherine Bokassa Dévéavode và Marie-Jeanne Bokassa Dévéavode.

Baxi cũng sanh được một con trai nhưng bị chính bác sĩ quân y Jean-Bruno Dévéavode chích thuốc độc chết sau khi ra đời mới hai tuần lễ.
IV. Số phận của hai “công chúa” Trung Phi
Số phận của Baxi
Người biết rõ Baxi không phải là con của Bokassa chính là bà Ba Thân ở Xóm Gà Gia Định, vì bà không có liên quan gì với Bokassa. Baxi chỉ là con mồi được các nhân viên Bộ Ngoại giao lúc đó đưa ra để gỡ thế bí. Tuy nhiên, từ một đứa con lai thuộc một gia đình nghèo khó, cô được Tổng thống Bokassa nhận làm con nuôi rồi cũng trở thành một công chúa, sống trong cảnh giàu sang được một thời gian sau đó số phận hết sức bi đát.
Năm 1976, chồng của Baxi là đại úy Fidel Obrou, chỉ huy trưởng đội quân bảo vệ hoàng cung nhưng lại âm mưu lật đổ Bokassa và bị Bokassa xử tử.
Ngày chồng chết cũng là ngày Baxi sanh một đứa con trai, nhưng hai tuần sau, đứa bé bị bác sĩ quân y Jean-Bruno Dévéavode chồng của Martine Bokassa giết chết theo lệnh của Bokassa, bằng cách chích một mũi thuốc độc.
Đúng một năm sau ngày chồng bị xử tử, Baxi được Bokassa cho phép trở về Việt Nam, nhưng vì có tiền mang theo nên cô bị hai thuộc hạ của Bokassa giết chết để cướp của và giấu thi thể ở một nơi nào đó trên đường ra phi trường. Cô hưởng vinh hoa phú quý được khoảng 7 năm.
Số phận của Martine Bokassa
Ngày 21-9-1979, Pháp giật dây cho David Dakco tổ chức lật đổ “Hoàng Đế Bokassa Đệ nhất” và buộc ông phải sống lưu vong tại Côte d’Ivoire (Ivory Coast theo tiếng Anh). Chồng của Martine tức bác sĩ quân y Jean-Bruno Dévéavode bị David Dakco ra lệnh xử tử về tội đã “theo đuôi” Bokassa, giết chết con của “người anh hùng” chống Bokassa là đại úy Fidel Obrou, chồng của Baxi, và thuộc gia đình có nhiều tội ác. Martine và 3 đứa con trốn thoát qua Pháp, sống trong lâu đài của họ là Hardricourt. Bà Huệ mẹ của Martine ở bên Việt Nam sau này được Martine bảo lãnh sang Pháp sống với con và các cháu.
Martine thấy cái họ Dévéavode của chồng “xui xẻo” quá nên xin đổi tên mới là Martine Kota. Hiện nay cô làm chủ hai nhà hàng rất lớn, một ở Paris và một ở đảo Corse (do người con gái lớn đã lấy chồng ở đấy trông coi).
Con trai của Martine tên là Jean-Barthélémy Dévéavode, sinh ngày 30-8-1974 tại Bangui, hiện đang sống tại Pháp. Anh ta biết nói tiếng Việt và viết cuốn sách tiếng Anh có tựa đề là The Diamonds of Treasons (Những viên kim cương của sự phản bội) kể về những tính nết tốt của ông ngoại nhưng bị nước Pháp phản bội.
Đoàn Dự ghi chép
Nguồn: Thoibao
________

 

Xung quanh chuyến đi này có nhiều tin đồn cho rằng ông Việt Định Phương đã được tặng hàng ký lô kim cương cùng vàng bạc châu báu. Tuy nhiên theo ông Dương Đức Dũng khẳng định thì không hề có hàng bao tải châu báu như mọi người đồn đoán. Thực ra Tổng thống Bokassa cũng cảm tạ ông Việt Định Phương khá hậu hĩnh. Ngoài một số dây chuyền và vòng trang sức tặng riêng cho vợ ông Phương thì Tổng thống Bokassa còn thưởng riêng cho ông Phương một chiếc ô tô khá sang trọng vào thời điểm đó, cũng như tài trợ toàn bộ cho ông Phương xây dựng một nhà máy in ở bến Chương Dương. Với tất cả anh em trong tòa soạn, mỗi người đều được thưởng một bộ vest.  

Từ Kế Tường

_____________

CHUYỆN 2 NÀNG

“CÔNG CHÚA LỌ LEM”

BAXI & MARTINE BOKASSA

– Bút ký của : NGUYỄN VIỆT (bài 1)

Đây là câu chuyện được kể lại về 2 nàng “công chúa lọ lem” mang tên Ba-xi và Martine Bokassa, xảy ra vào năm 1972 tại miền Nam thời Đệ Nhị Cộng Hòa bấy giờ.

Câu chuyện lúc đó không chỉ đơn thuần mang tính chất xã hội, một người chồng một người cha thất lạc vợ con sau một khoảng thời gian dài, vì vào năm đó ông đang là Tổng Thống của một quốc gia thuộc châu Phi. Có lẽ khi nhớ lại những năm tháng, những ngày ông đi theo đoàn lính Lê Dương Pháp đến ba nước Đông Dương bảo hộ theo chế độ thuộc địa, bỗng nhiên nhớ lại, ông còn có một đứa con rơi, và bắt đầu đi tìm tung tích người thân.

Ông là Jean Bedel Bokassa, Tổng thống của nước Cộng Hòa Trung Phi từ năm 1966 đến 1979.

Đây là bút ký được viết vào đầu Thiên niên kỷ thứ III, tức vào năm 2000, nhằm cống hiến đến bạn đọc chuyện 2 nàng con lai da đen đã trở thành công chúa đất Phi Châu. Mà một thời Sài Gòn đầy sôi động.

PHÁT HIỆN “CÔNG CHÚA GIẢ”

Tôi còn nhớ vào một buổi trưa khi đang ngồi trực điện thoại chờ tin “tự ý đục bỏ” từ Bộ DVTTCH gọi đến, tức khoảng 11g30 đến 12g30. Có một người đàn ông dáng tốt tướng, khoảng chừng tuổi hơn năm mươi, đến gặp tôi rồi hớt hơ hớt hải lên tiếng hỏi :

– Chú có thể cho tôi gặp ông chủ nhiệm hay chủ bút báo được không ?

Tôi từ tốn trả lời người đàn ông mới đến :

– Dạ thưa, giờ này ông chủ nhiệm đã về nghỉ trưa, nếu bác có việc cần thì tôi có thể tiếp, như bác muốn đăng khiếu nại hay một chuyên mục gì trên báo, xin bác cứ cho tôi biết, vì tôi hiện là ký giả thường trực của báo trong giờ này.

Người đàn ông nọ như đã tin cậy vào câu trả lời của tôi, bắt đầu đi vào câu chuyện :

– Chắc chú biết vụ cô Ba-Xi ở xóm Gà được đưa qua nước Cộng Hòa Trung Phi làm con gái của Tổng Thống Bokassa ?

Nghe ra chuyện của Ba Xi mà báo chí vừa đăng tốn không biết bao nhiêu giấy mực, tôi liền đáp ngay :

– Dạ, tin tức này các báo đều đăng, Bộ Ngoại Giao đã tìm được đứa con gái cho Tổng thống Bokassa, và cha con họ vừa đoàn tụ sau mười mấy năm cách biệt.

Tôi vừa nói đến đây, ông ta bỗng trợn trừng đôi mắt lên tranh cãi :

– Không phải con nhỏ Ba-Xi là con của Tổng Thống Bokassa đâu chú ơi !!!

Lúc bấy giờ tôi mới thật ngạc nhiên, chăm chú nhìn người khách không quản giờ nghỉ trưa tìm đến tòa soạn rồi đưa ra lời đính chính ấy. Tôi phải lên tiếng hỏi :

– Ủa sao bác nói vậy, chính Tổng Thống Bokassa đã nhìn nhận và cô Ba-Xi đã đến Trung Phi, hai người cũng đã giáp mặt nhận nhau là cha con ruột thịt rồi ?!

Bấy giờ ông ta mới mở một túi ny-lông, trong đó gói một số giấy tờ và hình ảnh đưa tôi xem, đoạn nói :

– Chú xem, đây là hình của chị tôi tên Nguyễn Thị Huệ và Tổng thống Bokassa khi còn ăn ở với nhau tận bên Tân Thuận Đông; còn đây là hình cháu gái tôi tên Martine, họ mới đúng là vợ con của Tổng thống Bokassa, còn bà Thân và cô Ba-Xi kia thuộc đồ “giả mạo”.

Tôi đi từ ngạc nhiên này đến ngạc khác, khi có người nói Ba-Xi đưa qua Trung Phi là “đồ giả mạo”, một khi Bộ Ngoại Giao đã công bố và gửi công hàm qua đường ngoại giao đến nước CH Trung Phi báo tin, họ đã tìm hiểu đích xác sau khi các cơ quan hữu quan đã điều tra đến tận gốc rể; mới dám công bố chính thức cho các báo và trao công hàm đến nước CH Trung Phi xác nhận Ba-Xi là dòng máu của TT Bokassa. Chính quyền có người có phương tiện, không lẽ đưa một cô gái lai có nước da đen rồi trắng trợn cho thừa nhận là con gái của một vị Tổng Thống ?! Dù là Tổng thống ở một nước châu Phi xa xôi vạn dặm ?

Lúc đó tôi xem qua tấm hình chụp bà Huệ với một người lính Lê Dương da đen, tôi không thể nói người lính này chính là Tổng thống Bokassa, vì tài liệu từ Bộ Ngoại Giao chuyển cho các báo đăng tải về việc giao con cho TT Bokassa không có hình của ông. Còn tấm hình mà người đàn ông gọi là Martine, chụp theo kiểu chân dung, có mái tóc đen xoắn và cũng có nước da đen, đúng là một cô gái lai da màu chính gốc.

Ngoài hai tấm hình còn thêm một tờ giấy khai sinh mang tên Nguyễn Thị Martine, tên mẹ Nguyễn Thị Huệ, tên cha vô danh. Cô gái này sinh ra tại Rừng Sát (ghi chú : sinh vào thời gian 1955 hay 1956 gì đó, người viết không còn tư liệu để nói chính xác ngày tháng năm).

Tôi mới hỏi lại người đàn ông nọ :

– Bác là em của bà Huệ ?

– Dạ đúng (ông ta có xưng tên nhưng đến nay tôi cũng không còn nhớ rõ tên, nên tạm gọi là ông Sáu).

– Sao bà Huệ không đi khiếu nại mà nhờ đến bác ?

– Chị tôi bận ở chỗ làm, bả cũng không biết đi khiếu nại có ai chịu tin không, vì chị tôi nghĩ là có liên quan đến chức Tổng Thống nên sợ người ta hiểu lầm. Bả nói, cậu có tức thì đi khiếu nại còn tui không đi đâu. Tôi tức lắm chú ơi, ai đời cháu mình mới đúng là con của Tổng thống Bokassa, mà người ta lại đưa cô gái nào đó cho đó là con của Bokassa để đưa đi.

Tôi mới nói tiếp :

– Nhìn qua tài liệu bác đưa, và những lời bác vừa kể thấy cũng có nhiều chi tiết đáng được chú ý, nhưng câu chuyện này không đơn thuần, vì rằng chính phủ đã xác nhận cô Ba-Xi ở xóm Gà là con Tổng thống Bokassa và đã giao con gái cho ông ta rồi. Nếu chúng tôi không điều tra kỹ thì nội vụ sẽ dẫn đến việc đóng cửa tờ báo, bởi chuyện này đụng chạm về ngoại giao giữa các nước đó !

Sau đó tôi lại hỏi tiếp ông Sáu :

– Sao bác tìm đến báo Trắng Đen đưa những tài liệu này ?

Ông Sáu liền phân trần :

– Sự thật thì tôi là đọc giả báo Tin Sáng, nhưng tờ này thuộc báo đối lập chính quyền. Hồi nãy tôi có qua đó đưa cho họ xem, nhưng họ cũng nói như chú, đăng vụ này sẽ đụng chạm tới chính quyền. Vã lại tờ Tin Sáng chuyên về chính trị còn về xã hội họ không chuyên nghiệp, nên giới thiệu tôi qua đây, họ nói tờ Trắng Đen hay khai thác các vụ án như thế này, có thể giúp chị tôi trong vụ Ba-Xi giả đó.

Tôi thấy ông Sáu nói rất thật thà về chuyện chị và cháu ông, và qua nghề nghiệp phân tích thì thấy câu chuyện Martine này mang xác suất có đến hơn 50% sự thật, cùng với nét mặt của người kể, ông Sáu không có dấu hiệu tỏ ra gian xảo, lừa đảo, ông đã trả lời thật rành rẽ từng thắc mắc, tính tình ông bộc trực không giấu giếm điều gì, khi nói không cần uốn lưỡi bảy lần (theo kiểu gian dối cần suy nghĩ trước khi nói), quả là những câu nói rất ngay tình.

Tôi mới nói với ông Sáu :

– Muốn tờ Trắng Đen làm sáng tỏ vụ cháu gái Martine của bác, nhưng không biết gia đình bác có chịu những điều kiện do chúng tôi đưa ra không ?

– Chú cứ nói.

– Điều kiện ở đây, một là tờ Trắng Đen phải giữ độc quyền mọi tin tức, tức cô Martine phải đến ở một nơi mà các báo khác không thể đến săn tin hay chụp hình được. Hai là gia đình bác chỉ cung cấp tin tức cho tờ Trắng Đen thôi. Nếu có các báo khác tới gia đình hỏi thăm tin tức phải nhất quyết không trả lời. Nếu bác chịu thì chúng tôi sẽ bắt đầu mở rộng việc điều tra, đi tìm chứng cớ tài liệu vụ việc như bác vừa kể.

Nghe tôi nói xong, ông Sáu đã sốt sắng trả lời ngay :

– Chuyện này chị tôi đã uỷ quyền, tôi xin hứa những điều kiện này.

– Vậy bà Huệ và cô Martine hiện giờ ở đâu ?

– Gia đình chúng tôi đều ở khu ngã tư gần chợ nhỏ Thủ Đức, còn con Martine đang làm phu khuân vác xi-măng ở nhà máy xi-măng Hà Tiên trên xa lộ.

– Vậy bác Sáu chờ tôi một chút, tôi sẽ báo cho ông chủ nhiệm biết tin này và sẽ cùng đi với bác về nhà.

Sau khi dặn dò ông Sáu xong, tôi liền gọi cho ông chủ nhiệm Trắng Đen. Và ông chủ nhiệm sau khi nghe qua các tình tiết mà tôi nắm được kể lại, liền tức tốc lái xe ra ngay tòa soạn gặp ông Sáu, ngồi nghe kể cũng như xem qua các hình ảnh tài liệu như đã nói. Bấy giờ ông chủ nhiệm mới cho biết, sẽ chở ông Sáu xuống Thủ Đức để gặp bà Huệ và cô Martine, rồi đưa luôn Martine về nơi ở riêng.

Còn tôi ở lại có nhiệm vụ gọi các vị trong Ban biên tập đến họp đột xuất ngay buổi chiều hôm đó.

CHIẾN DỊCH SĂN TÌM “CÔNG CHÚA THẬT”

Đó là sự khởi đầu việc đưa Martine Bokassa trở thành con gái chính thức của Tổng Thống nước Cộng Hòa Trung Phi.

Cũng cần nhắc lại, trước khi gia đình bà Nguyễn Thị Huệ mẹ ruột của Martine đến tòa báo Trắng Đen khiếu nại việc chính quyền đưa cô gái giả tên Ba-Xi đi Pháp, từ đó mới đưa qua Trung Phi. Các báo đều không biết có nguồn tin TT Bokassa gửi công hàm cho chính phủ Pháp và nhờ Tòa Đại Sứ Pháp ở VNCH cũng như chính quyền tìm giúp một đứa con. TT Bokassa cũng không rõ là trai hay gái, vi khi ông ta cùng quân đội viễn chinh Pháp thua trận Điện Biên Phủ phải rút quân về nước theo Hiệp định Gèneve 1954, đứa con của ông chưa ra đời – sau này chúng tôi chỉ biết công hàm trên chỉ ghi rất vắn tắt từ Bộ Ngoại Giao Pháp, không nói rõ thân thế của người vợ hay một địa danh nào TT Bokassa đã ở trước khi về nước.

Cho nên không biết từ đâu chính quyền Sài Gòn bấy giờ tìm thấy Ba-Xi con bà Thân ở xóm Gà (lúc đó còn thuộc tỉnh Gia Định), trạc độ tuổi 17 – 18. Các hồ sơ của Ba-Xi nhanh chóng được xác nhận gửi qua Pháp, và từ Bangui thủ đô nước CH Trung Phi, TT Bokassa hoan hỉ xác nhận Ba-Xi chính là đứa con rơi bị thất lạc của ông.

Bộ Ngoại Giao lúc đó được nước CH Trung Phi cám ơn, vì đã nhanh chóng trong việc giúp TT Bokassa tìm được con gái. Các báo loan tin này theo tài liệu của Bộ Ngoại Giao cung cấp và qua phương tiện của các hãng tin như VTX, Reuteur, AFP, AP…

Các báo đối lập chỉ đăng một mẫu nho nhỏ cho có tin tức, còn những báo như Trắng Đen, Tia Sáng, Thách Đố… chuyên khai thác các scandal, chuyện giật gân thì đăng tít từ 4 đến 5 cột báo, kèm theo hình ảnh bà Thân và cô “công chúa Ba-Xi”. Dân chúng cho rằng TT Bokassa thật là một người cha có trách nhiệm, tuy làm đến chức vị cao nhất nước nhưng vẫn không quên đứa con rơi của mình trên chiến trường Đông Dương lúc Pháp còn coi Việt Nam như một thuộc địa. (Dù rằng năm 1945 Việt Nam đã tuyên bố Độc Lập, nhưng sau đó người Pháp trở lại đánh chiếm, đưa Bảo Đại về làm Quốc Trưởng, rồi Việt Minh có cuộc kháng chiến 9 năm từ 1945-1954, lính Pháp mới chính thức ra khỏi đất nước từ ngày 20/7/1954, qua Hiệp Định chấm dứt chiến tranh Việt Nam tại Gèneve (Thụy Sĩ). Lúc đó Pháp chấp nhận đã thua tại mặt trận Điện Biên Phủ. Cũng từ năm 1954, nước Việt Nam tạm thời chia đôi, miền Bắc từ sông Bến Hải trở lên ải Nam Quan do Việt Minh cai quản sau đổi chính thể thành nước VNDCCH, còn miền Nam từ sông Bến Hải xuống đến mũi Cà Mau giao lại cho Quốc Trưởng Bảo Đại và Ngô Đình Diệm làm thủ tướng chính phủ nưóc VNCH).

Dân chúng cũng cho rằng Ba-Xi thật có phước, sau mười mấy năm đã không biết cha mình còn sống hay đã chết, từ cô bé lọ lem trở thành nàng công chúa của đất nước Trung Phi giàu có. Nhưng nhìn lên bản đồ thế giới lúc bấy giờ, không ai biết nước CH Trung Phi nằm ở đâu, mọi người suy đoán đây là một nước nằm gần Nam Phi cho nên xứ sở này có kim cương và đá quý.

Chiều hôm đó Ban biên tập chúng tôi gồm có chủ nhiệm, ông Vị Thủy tổng thư ký, ông Tam Mộc (nguyên chủ nhiệm báo Buổi Sáng) cố vấn về các vấn đề quan yếu, luật sư riêng của báo và thư ký tòa soạn là anh Thái Châu (tức nhà văn nhà thơ Phan Yến Linh) và tôi.

Mọi người mới mổ xẻ việc phát hiện Ba-xi là cô gái lai không phải là con ruột của TT Bokassa, mà chính là Martine con của bà Nguyễn Thị Huệ. Vì qua các hình ảnh và giấy tờ, cô gái mang tên Martine này có khả năng chính là con ruột của TT Bokassa.

Ông Tam Mộc liền phân tích vụ việc :

– Xét về mặt xã hội, việc một vị Tổng Thống ở một đất nước Phi Châu mới được Pháp trao trả độc lập, gửi thư qua nhờ tìm con; nói về mặt đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam, chính quyền đã mau chóng truy tìm ra gốc tích đứa con rơi của Tổng thống Bokassa là điểm đáng khen ngợi. Nhưng nay cô gái đưa qua Trung Phi lại không phải con ruột của ông ta theo như gia đình bà Huệ cho biết. Vậy chúng ta phải coi lại, lý do gì mà chính quyền không chịu điều tra thân thế của Ba-Xi cho thật rõ ràng mà mau chóng xác nhận như vậy. Tuy nhiên chính TT Bokassa cũng đã công nhận Ba-Xi là con gái ông ta. Điều đó hoàn toàn đúng theo thực tế, và nếu không có cô Martine này xuất hiện thì mọi việc sẽ không có gì đáng để đề cập đến.

Có người lên tiếng :

– Nếu cô Martine này đúng là con ruột của TT Bokassa thì sao ?

– Và nếu chúng ta đưa ra khai thác vụ việc này sẽ đụng chạm đến chính quyền và cả người Pháp, vì chính phủ Pháp đứng ra làm trung gian giữa hai nước CH Trung Phi và VNCH trong việc đi tìm con và nếu tìm được con cho TT Bokassa thì nước CH Trung Phi sẽ cám ơn nước Pháp. Xét về mặt thời sự, sở dĩ chính quyền làm gấp rút vụ Ba-Xi cũng có lý do, vì Pháp vừa đặt cấp lãnh sự tại Hà Nội, chính vì vậy nếu chính quyền không dành những cảm tình ngay với người Pháp, thì về mặt ngoại giao giữa Pháp với Hà Nội sẽ khắng khít hơn, còn chúng ta qua những khoản viện trợ sẽ gặp nhiều khó khăn.

Sau những phân tích đi sâu vào sự việc đưa Ba-Xi đi Bangui ngay là rất đúng, vậy chúng ta có nên khai thác vụ Martine hay không ?!

Ông chủ nhiệm và ông Vị Thủy tổng thư ký đều cho rằng :

– Chúng ta mang nghiệp làm báo, dù vụ Martine có đụng chạm lớn có thể dẫn tới việc bị đóng cửa báo, bị truy tố về tội phá rối an ninh trật tự xã hội, nhưng chúng ta phải can đảm khai thác. Tuy nhiên trong nghề nghiệp, chúng ta phải khéo léo khai thác tin tức nội vụ bằng những bài báo thăm dò trước, không thể đánh thẳng vào vụ Ba-Xi, đến khi điều tra đã đúng tới 80 – 90% thì mới phát pháo nhanh cho kịp thời.

Lúc đó ông chủ nhiệm tuyên bố, mọi phóng viên phải tập trung đi mọi hướng theo tài liệu để điều tra. Dàn phóng viên chủ lực lúc bấy giờ phải kể đến Phương Thảo, Lam Hồng Cúc, Vi Thuấn, Minh Hoàng, Trường Nam, Thế Nguyễn, Anh Thu, Việt Thu, Đoan Khánh, Phan Trần Mai, Lan Anh, Du Miên, Hữu Hào, Du Linh, Đức Dũng v.v…

Anh tổng thư ký tòa soạn mới phân công :

– Lam Hồng Cúc, Đoan Khánh là nữ thì đi gặp Martine khai thác về đời tư cô gái. Thế Nguyễn biết chụp ảnh chạy qua Tân Thuận Đông, Tân Quy Đông và Thủ Đức chụp nơi ở của bà Huệ và nơi Bokassa trước khi về nước đã từng sống chung với bà Huệ. Vi Thuấn, Minh Hoàng khai thác tin tức từ trong dân chúng sau khi bài báo ra mắt, xem thái độ người dân ra sao nếu quả thật Ba-Xi là giả, chú ý nhất người dân ở khu Xóm Gà Cây Quéo. Còn về đối ngoại sớm liên hệ với một số ký giả các hãng thông tấn thế giới (thường có mặt tại Câu Lạc Bộ Báo Chí góc đường Tự Do – Lê Lợi vào buổi chiều, nghe Bộ DVTTCH họp báo phổ biến tin tức trong ngày).

Sự bố trí ngay buổi đầu rất chặt chẽ, và mọi người đều được căn dặn không nói đến chỗ ở của Martine, vì sau vụ đưa tin sẽ không tránh được các báo khác đổ dồn khai thác, mật vụ cũng sẽ theo dõi từng diễn tiến các tin tức đăng tải trên báo. Ngay hôm sau báo Trắng Đen đưa lên trang nhất hàng tít chạy dài 8 cột với nội dung :

“Ba-Xi không phải con gái của TT Bokassa ?!”

– “Một bà mẹ chứng minh con gái mình mới là con ruột của Tổng thống Bokassa nước CH Trung Phi ?!”

Những dấu hỏi chấm than như thế chỉ thuộc phạm trù hiện còn nghi vấn chưa rõ ràng, nên báo đăng tải không sợ Bộ DVTTCH kêu đục bỏ, dù vậy các bài viết cũng không hề trắng trợn phủ nhận việc Ba-Xi không phải là con gái của TT Bokassa. Và vì quá gấp chúng tôi mới chỉ có 2 tấm ảnh mà ông Sáu đưa làm tài liệu, chúng tôi cho in hết. Bởi trong nghề làm báo, chúng tôi hiểu chỉ trong vòng 24 giờ sau thì tài liệu và hình ảnh sẽ thật dồi dào.

GÂY CHẤN ĐỘNG KHẮP THẾ GIỚI !

Quả nhiên vụ Ba-Xi – Martine Bokassa là trái bom đã nổ trên mặt báo, ngay hôm phát hành số đầu tiên về vụ này, giới bán báo cổ động không ngừng đòi tăng thêm số lượng. Số in tăng trên 80.000 bản, tòa soạn phải huy động thêm máy để in cho đủ số giao cho các nhà phát hành, nhưng các nơi vẫn tới tấp gọi điện thoại xin thêm báo dù trễ đến 5 hay 6 giờ chiều (báo lúc đó phát hành vào lúc 1 giờ trưa đến hơn 2 giờ chiều là đã xong).

Trong ngày đầu tiên từ ban biên tập, trị sự đến anh em công nhân nhà in thật vất vã, và liên tiếp những ngày sau khi đưa vụ Martine Bokassa lên báo. Cái hậu của câu chuyện chưa biết sẽ ngã ngũ ra sao, nhưng trước mắt là báo bán chạy như tôm tươi, các báo khác lại ế ẩm, vì rằng giới bán báo lẻ chỉ giới thiệu vụ Ba-Xi và Martine Bokassa đến tay người đọc báo, làm ai cũng tỏ tính hiếu kỳ tò mò mua báo để tìm hiểu nội vụ.

Những tờ báo khác cũng bắt đầu nhập cuộc về vụ Martine Bokassa, nhưng không báo nào có thêm chi tiết hơn Trắng Đen, do mọi nguồn tin tức đã được tòa soạn bịt chặt các đầu mối. Các ký giả báo khác đi tìm bà Huệ hay Martine như đi tìm kim dưới biển, nên chỉ còn biết viết vuốt đuôi; sau đó các báo thấy rằng viết như thế chỉ có lợi cho báo Trắng Đen càng bán chạy thêm, vì vậy một số thôi không khai thác, một số chuyển qua “đối lập” với vụ án, chụp mũ tờ Trắng Đen đủ mọi thứ nón lên đầu Ban biên tập nào là VC nào là CIA. Tuy vậy không có chiếc nón nào đội cho vừa vặn, vì sự phân tích của họ không logic khả dĩ khiến cho đọc giả tin cậy được. Sự thành công ngày đầu không làm vui những người trong ban biên tập, bởi nếu tin này trở thành sôi động như thế, ắt mọi việc sẽ không đơn thuần như dự tính. Hai ngày sau điều ban biên tập đón chờ đã đến :

– Phóng viên tờ Time (báo xuất bản tại Mỹ) đến xin mua bản quyền tấm hình chụp bà Huệ và Bokassa bên Tân Quy Đông mà tờ Trắng Đen đã đăng lên báo ngay hôm đầu tiên (luật báo chí Mỹ rất tôn trọng bản quyền, không thể chụp lại khai thác nếu chưa trả tiền bản quyền hay xin phép pháp nhân).

– Bộ Ngoại Giao gọi điện yêu cầu báo Trắng Đen cho ngưng khai thác loạt bài. Mặc dù báo chưa nói hẳn Ba-Xi là cô gái được một số người nhào nặn trở thành “con gái giả mạo” của TT Bokassa.

– Bộ DVTTCH cho biết, nếu loạt bài điều tra này xác thực thì tờ Trắng Đen cần đưa tài liệu chứng minh, hoặc kết thúc trong chiều hướng có lợi cho chính phủ !

Và còn nhiều cú điện thoại từ mọi thành phần trong xã hội, từ người dân lao động cho đến nhân sĩ trí thức, từ mọi giới kiến chính trị, có người ủng hộ có người phản ứng gay gắt, dù vậy vẫn không có một văn bản chính thức nào được gửi đến cho tờ Trắng Đen, chỉ thuộc “khẩu lệnh” bất thành văn.

Chính những cú điện thoại ấy mà ban biên tập rất lo lắng cho số phận tờ báo, số bán hằng ngày cứ tăng từ 100.000 tờ/ngày đã vượt lên 160.000 tờ/ngày, người làm báo ở Sài Gòn lúc đó nằm mơ cũng không thấy nổi số lượng in ấn này, và số lượng vẫn tiếp tục có chiều hướng gia tăng.

Nếu lo sợ bị đóng cửa báo như lời khuyến cáo bằng “khẩu lệnh” từ Bộ Ngoại Giao hay Bộ DVTTCH phải tạm ngưng loạt bài này, tuy nhiên nếu ngưng thì tờ báo mất uy tín, vốn dĩ đọc giả đã từng đánh giá Trắng Đen là báo lá cải chuyên khai thác các vụ án “Tình, Tiền, Tù, Tội, ma quỷ hoang đường, đời tư các nhân vật nổi tiếng” v.v… báo sẽ bị bỏ rơi với lý do đọc giả cho rằng vụ Martine Bokassa chỉ là tin scandal nhằm lừa bịp để bán báo.

Chính vì thế ban biên tập quyết định, đã cưỡi cọp thì không thể cho ngưng loạt bài này được, bởi có nhiều nguồn tài liệu cho thấy Martine Bokassa mới chính là con đẻ của TT Bokassa.

TÌM RA SỰ THẬT !

Nữ phóng viên Lam Hồng Cúc đã cải dạng dân thường với áo quần bà ba đen, chân đi guốc đầu đội nón lá, tay cầm túi lát đi vào vùng xôi đậu ở tận Rừng Sát (nay là huyện Cần Giờ); đến tận xã nơi bà Huệ sanh ra Martine (vùng xôi đậu tức  nơi ban ngày lính Quốc Gia kiểm soát còn về đêm do du kích tràn về tuyên truyền, khác với vùng trắng là nơi được oanh kích tự do), tìm thấy sổ hộ tịch của những năm 1955 -1956 có giấy chứng sanh của bà Huệ ghi cả tên cha là ông G. Bokassa

Còn tờ giấy khai sanh đang sử dụng chỉ là Giấy Thế Vì Khai Sanh do bà Huệ đã làm mất bản chính, mà đường về Rừng Sát lại khó khăn, cho nên bà Huệ phải khai lại Giấy Khai Sanh cho Martine mà bỏ tên cha. Có lẽ bà Huệ cho rằng Bokassa chỉ như những tên lính Lê Dương khác, đi tìm gái để thỏa mãn thú vui xác thịt, khi về nước là chúng̣ bỏ lại tất cả không một chút luyến tiếc dù đó là giọt máu của chính mình. Nên con lai ở Sài Gòn hay ở các tỉnh thành có rất nhiều, có ai được cha chúng qua Việt Nam tìm kiếm ?!.

Lam Hồng Cúc lấy được cả giấy chứng sanh được dán trong sổ hộ tịch đem về. Cả tòa soạn rất vui mừng liền lên phương án : Chụp lại bản chánh và cho rửa nhiều tấm, một gửi cho Bộ Ngoại Giao nhờ qua hệ thống hàng dọc tới tay TT Bokassa, chứng minh Martine mới là đứa con ruột thịt của ông ta.

Tuy đã có chứng cớ chứng minh nhưng ban biên tập vẫn sợ các ông bên Bộ Ngoại Giao có thể vì một lý do nào đó không chuyển đi; đã đề phòng nên còn gửi thêm một bộ khác qua đường hàng không đến Pháp cho đặc phái viên Trắng Đen đang thường trú tại đây đưa đến Bộ Ngoại Giao Pháp, giao tận tay và nhờ chuyển đến Tổng Thống nước Cộng Hòa Trung Phi Bokassa thật khẩn. Ngoài hai nơi, tòa soạn còn gửi đến Tòa Đại Sứ Pháp ở Sài Gòn nhờ chuyển. Các tài liệu đều kèm với hình bà Huệ và TT Bokassa, hình của Martine. Tờ báo công bố bản chứng sanh của Martine và cho đăng những cú điện thoại từ các Bộ, và hứa sẽ chịu trách nhiệm trước loạt bài điều tra về vụ Martine Bokassa, nếu TT Bokassa phủ nhận bà Huệ và Martine là vợ con ông ta.

CHUYỆN 2 NÀNG

“CÔNG CHÚA LỌ LEM”

BAXI & MARTINE BOKASSA

– Bút ký của : NGUYỄN VIỆT (bài 2)

Coi như đã tạm yên với chính quyền, nhưng có dư luận cho rằng tờ Trắng Đen được Mỹ nhúng tay trong việc mở rộng cuộc điều tra vụ này. Bởi mọi người không tin rằng một báo lá cải như tờ Trắng Đen lại dám làm một loạt bài “động trời” va chạm đến chính quyền và cả Bộ Ngoại Giao Pháp. Đọc giả cũng có những phân tích thời cuộc rất logic, cho rằng người Mỹ đang muốn tranh giành ảnh hưởng về ngoại giao với các nước Phi Châu mà trước đây đều thuộc địa của Pháp, nay các nước này đã độc lập nhưng truyền thống thân Pháp cho nên các chánh phủ ở đây vẫn còn đặt nặng tình cảm về chính trị, kinh tế, xã hội. Tờ Trắng Đen đưa vụ Martine Bokassa ra ánh sáng là làm giảm uy tín của Pháp, lý do người Pháp đã đưa đi một “nàng công chúa giả mạo” giao cho TT Bokassa.

Tôi là người biết rõ nguồn gốc vụ Martine Bokassa và nằm trong hệ thống chỉ đạo các phóng viên đi các hướng điều tra, đó là cả một tập thể năng động, mang tính chuyên nghiệp, không quản nguy hiểm và luôn luôn bị đe dọa nhưng vẫn xuất sắc hoàn thành nhiệm vụ của một người ký giả phóng viên. Dù rằng tờ báo luôn được mọi người gọi bằng “báo lá cải”.

Vụ Martine tuy nhỏ nhưng tính cách của nó ở hậu trường chính trị lại thật lớn. Sự va chạm với Bộ NgoạiGiao đã đến giai đoạn chính thức gửi “tối hậu thư” chứ không còn bằng “khẩu lệnh”; và Bộ DVTTCH cho tờ Trắng Đen trong 3 ngày phải có xác nhận từ phía CH Trung Phi nếu không báo phải bị đóng cửa. Do Bộ DVTTCH lúc đó không thể ra quyết định đóng cửa báo, nếu báo không vi phạm tội “Phản Quốc” hay có bằng chứng là “Cộng Sản”, cùng quyền thứ tư của người làm báo, viết báo được Hiến Pháp công nhận. Nên nếu sau thời gian của “tối hậu thư” thì mới có cơ sở ra quyết định và chụp cho tờ báo một cái nón cho đội vừa vặn nào đó.

Ban biên tập cũng không còn gì hơn là mỗi ngày vài bận gọi điện thoại qua Pháp hỏi thăm tin tức, đặc phái viên tại Pháp cũng rất nhiệt tình đi lại Bộ Ngoại Giao Pháp thu lượm tin từng giờ. Tin tức được báo về là thư đã đến Sứ quán Pháp tại CH Trung Phi, và đã chuyển tới dinh của TT Bokassa.

Sự kiện đó làm mọi người đều hồi hộp, vừa mừng vừa lo, mừng vì thư đã tới tay TT Bokassa lo vì không biết TT Bokassa có công nhận Martine là con đẻ của ông hay không ?!

Trong thời gian chờ đợi, chúng tôi không thể đả kích thêm vụ Ba-Xi được đưa qua Trung Phi, toàn bộ tờ Trắng Đen chỉ khai thác những đề tài về đời tư của Martine, ký sự chuyện tình giữa bà Huệ với Bokassa, hay những cuộc phỏng vấn các Dân Biểu, Thượng Nghị Sĩ về loạt bài Martine Bokassa. Báo luôn luôn được in trước 24 giờ, vì tin tức lúc bấy giờ chỉ còn là thứ yếu trong tờ báo, nếu có tin chiến sự hay sự cố quan trọng nào thì chúng tôi đưa vào trang 3 được in từ sáng sớm cho kịp số lượng phát hành trong ngày.

Với số lượng được các nơi đăng ký nhận bán đã trên 200.000 số mỗi ngày gồm 12 trang, các loại quảng cáo của các Cty Quảng Cáo từ các báo đã tập trung về Trắng Đen gần hết, nhưng do số trang có hạn, đành nhận đó nhưng theo thứ tự thì cả tuần mới đến thứ tự.

NGHỀ LÀM BÁO

Ở đây tôi cũng xin nói qua, lúc đó báo chí được trợ cấp bông giấy, nếu tờ báo nào được phép xuất bản thì được trợ cấp giá mua giấy in báo dưới chính thức, báo bán chạy được mua 50.000 tờ gồm 8 trang/ ngày, báo nào bán không chạy thì từ 10 đến 20.000 tờ/8 trang ngày. Báo càng in nhiều sẽ càng lỗ, do số lượng in nhiều hơn số bông giấy được cấp vì thế phải mua giấy chênh lệch qua giá chợ đen cao hơn chính thức, mà giá bán báo được Hội Chủ Báo khống chế để giảm mức phá giá cạnh tranh hay tăng giá làm thiệt hại người đọc.

Lúc ấy Bộ Kinh Tế không định giá bán cho báo chí, mà chỉ định giá giấy nội địa của Cogido, Tân Mai hay bằng đường nhập cảng, các báo không thể tăng trang mà chỉ tăng thêm quảng cáo bớt đi bài vở để tự bù lỗ. Nhiều báo xin xuất bản, nhưng thực tế in một ngày chỉ chừng vài ba ngàn tờ cho lấy có, số bông giấy còn thừa thì đem bán cho lái giấy để lấy tiền trang trải chi phí lẫn mưu sinh. Bấy giờ có nhật báo ra đời mà tòa soạn không có quá từ 3 đến 5 người làm việc, họ không cần phóng viên, ký giả vì cứ mua các bản tin tại VTX và các tin xe cán chó (từ thành đến tỉnh) để khai thác, còn tiểu thuyết thì mua của các nhà văn thất nghiệp với nhuận bút 5.000 hay 10.000đ/tháng (nên biết vàng 24K lúc đó mới chỉ hơn 30.000đ/lượng)

Khi thời hạn của tối hậu thư gần kề, tòa soạn nhận được tin từ Pháp gọi về thông báo đã có công hàm của Bộ Ngoại Giao Pháp gửi qua Việt Nam về vụ Martine Bokassa, có thể là tin vui.

Hai chữ “có thể” vẫn không làm yên tâm ban biên tập, vì có ai ngoài người trong công quyền được rõ nội dung; nhưng đặc phái viên đã báo là tin vui cho nên cũng tở mở trong lòng và chờ đợi. Các phóng viên túc trực tại Bộ Ngoại Giao để nhận thư phúc đáp từ Trung Phi. Nhưng điều bất ngờ nhất lại là bản điện tín từ bưu điện đưa tới, toàn bộ là tiếng Pháp, cũng vào giờ tòa soạn chỉ còn mình tôi ở lại trực tin, thấy ghi nơi gửi là Bangui, tôi còn không biết từ đâu đến, vì thật sự lúc đó chưa ai biết CH Trung Phi trên bản đồ nằm ở đâu, Bangui tên tỉnh thành của quốc gia nào của Châu Phi, hay Châu Âu ?

Đến khi đọc rõ nội dung mới biết đây là điện tín của TT Bokassa gửi đến, cho biết ông nhận người mà bà Huệ đứng chụp chung chính là ông. Như thế là hoàn thành công việc điều tra, TT Bokassa đã xác nhận bà Huệ chính là vợ ông ta trước đấy gần 20 năm. Tôi gọi điện thông báo ngay cho ông chủ nhiệm biết, và ông quá mừng rỡ với tờ điện tín ấy, còn dặn tôi gọi thu quân khỏi Bộ Ngoại Giao, Tòa Đại Sứ Pháp cho về nghỉ dưỡng sức.

Từ Lam Hồng Cúc đến Thế Nguyễn, Vi Thuấn, Minh Hoàng… đã quá vất vả với Martine Bokassa gần nửa tháng qua, nay coi như hoàn thành nhiêm vụ. (Nhân đây xin nói, nữ ký giả Lam Hồng Cúc đã qua đời vào năm 1974 tại Buôn Ma Thuộc trong một chuyến săn tin).

Báo Trắng Đen như được hồi sinh, chúng tôi được chính TT Bokassa đánh bức điện tín xác nhận, dù bức điện chưa thể coi mang tính pháp lý mà “tối hậu thư” đưa ra, xét về thực tế nó đã chứng minh vụ việc bà Thân và Ba-Xi ở Xóm Gà Gia Định chỉ là “hàng giả mạo” của Bộ Ngoại Giao, còn sự phát hiện bà Huệ với Martine mới chính vợ con của TT Bokassa từ tờ Trắng Đen mới đúng hàng thật.

Việc chờ đợi công văn chính thức từ chính quyền gửi đến không còn mơ hồ gì nữa, chỉ còn thời gian đến nhanh hoặc chậm. Chúng tôi vẫn chờ Bộ Ngoại Giao, Tòa Đại Sứ Pháp hay Bộ DVTTCH một trong ba nơi chuyển đến. Còn nhiệm vụ của người làm báo vẫn tiếp tục phát pháo, do nhân chứng vật chứng đã có đủ trong tay, chúng tôi bắt đầu tấn công Bộ Ngoại Giao trong việc đưa Ba-Xi cô gái giả đi Bangui thủ đô nước CH Trung Phi, nhưng ngay sau đó bên Trung Ương Tình Báo gọi điện cho biết đừng nên khai thác vụ Ba-Xi, còn về Martine Bokassa thì không sao. Sau ngày chúng tôi có được bức điện tín của TT Bokassa, bên Bộ Ngoại Giao mới gửi văn thư chính thức thông báo, với đại ý :

– TT Bokassa hoàn toàn nhìn nhận bà Huệ chính là người vợ của ông khi còn là Trung sĩ trong quân đội Lê Dương đang tác chiến tại Việt Nam. TT Bokassa nhìn nhận Martine là con gái ruột của ông.

– TT Bokassa mong mỏi được gặp vợ và con tại Bangui trong một ngày gần nhất. Mong mỏi báo Trắng Đen cử người đưa vợ con ông đến thủ đô Bangui.

Ngoài ra trong văn thư không hề xin lỗi về việc đưa lầm Ba-Xi hay đe dọa trừng phạt tờ báo. Chúng tôi coi văn thư đó như sự công nhận của chính quyền trước vụ Martine Bokassa. Cho nên tiếp tục khai thác đề tài về Martine Bokassa sẽ đi Bangui nhìn cha ruột.

Có những lúc bí đề tài lại làm thêm loạt bài với một dấu hỏi khác :

– Có đúng bà Huệ là vợ của TT Bokassa, và Martine thuộc dòng máu của ông hay không ?

Với đề tài ấy tờ báo lại sôi động lên tiếp tục bán chạy. Dù biết rằng Martine chính là con ruột của TT Bokassa, nhưng tờ Trắng Đen thường được mọi người ví von là báo lá cải rồi, nên làm thêm “sì-căn-đan” là lẽ tự nhiên để bán báo. Bởi “phi thương bất phú” đó là châm ngôn bất di bất dịch của người làm kinh doanh chuyên nghiệp, không bỏ lỡ thời cơ khi cơ hội đang sẵn có trong tay.

Tuy nhiên nội dung bài báo chỉ lập luận, trong một xã hội đang bị lệ̣ thuộc dưới tay thực dân Pháp, bà Huệ còn là một cô gái xinh đẹp ở vùng Tân Thuận Nhà Bè, phải chăng bà chỉ chung thủy với một người lính Pháp tức ông Bokassa hay còn nhiều người nữa, để rồi sau đó xác nhận giọt máu rơi của mình là con của Trung sĩ Bokassa ? ! Ban biên tập tuy lập luận như thế nhưng bài viết lại luôn ca tụng bà Huệ một mực sống thủy chung với ông Bokassa theo truyền thống của người Á Đông về mặt “tam tòng tứ đức”, chỉ mãi đến sau này bà chờ đợi ông Bokassa qua Việt Nam bảo lãnh vợ con theo chồng về nước nhưng vẫn bặt vô âm tín, bà mới tái giá về ở với người chồng sau ở tận Thủ Đức.

Để thêm chắc chắn, chúng tôi còn lấy mẫu máu của Martine đi xét nghiệm phân chất trước, để phòng khi đến Bangui nếu thật sự cần thiết sẽ đem ra đối chứng giữa máu của hai cha con.

Còn về chiến lược của tờ báo làm cho đọc giả phải luôn theo dõi loạt bài, chúng tôi cố gắng đi tìm tài liệu về nước CH Trung Phi khắp nhà sách, thư viện cũng như nhờ Bộ Ngoại Giao, Tòa Đại Sứ Pháp cung cấp. Thật tình mà nói lúc bấy giờ nước CH Trung Phi quá nhỏ bé, các bản đồ in trong nước đều không ghi nhận vì mới được Pháp trao trả độc lập năm 1960, cũng như nước CH Trung Phi không có mặt nào nổi bật với thế giới. Việc tìm tài liệu về đất nước này thật sự hết sức khó khăn; bên Bộ Ngoại Giao hay Tòa Đại Sứ phải điện qua Pháp xin cung cấp các tài liệu cần thiết.

Tôi lại chợt nghĩ đến việc tìm tài liệu qua các hãng hàng không, vì các hãng máy bay nối liền từ Sài Gòn đi đến khắp nơi trên thế giới sẽ có những tập sách, hay tờ bướm quảng cáo về các đường bay. Quả thật như dự đoán, hãng máy bay Air France có những từ bướm (brochure) quảng cáo các đường bay, nếu từ sân bay Tân Sơn Nhất đi Bangui, chuyến bay sẽ đi vòng qua Calcutta (Ấn Độ) rồi đổi chuyến bay tới Nairobi (Kenya), từ đó chuyển phi cơ đến Bangui. Lý do sân bay Bangui không có đường băng dành cho phản lực cơ. Còn về địa lý, văn hóa, thương mại, xã hội nước CH Trung Phi không có một chút thông tin nào.

Nhưng với nghề làm báo luôn như một thám tử phải biết suy luận, nhận xét và phân tích, nên chuyện khó cũng trở nên dễ dàng. Trong khi chờ đợi các tài liệu từ Bộ Ngoại Giao cung cấp, chúng tôi đã có những loạt bài giới thiệu về đất nước của TT Bokassa, dĩ nhiên chỉ những bài và sơ đồ vẽ đường bay sẽ đi qua, những dữ liệu về tài nguyên của Phi Châu như kim cương, hột xoàn v.v… do tâm lý đọc giả chỉ cần được báo chí cung cấp và gợi lên những hình ảnh mà họ đang chú ý là có thể “ăn khách” có đông người đọc, dù nội dung rổng tuếch !

BÀN GIAO CÔNG CHÚA THẬT

Cuối cùng mọi người cũng đặt chân lên đất nước CH Trung Phi, sau nhiều lần thay đổi chuyến bay nếu mua vé đi thẳng từ Sài Gòn đến Bangui đúng như lịch trình dự kiến đã nói, nhưng đoàn người của báo Trắng Đen gồm ông bà chủ nhiệm, mẹ con bà Huệ, cùng đại diện cao cấp của chính quyền đến nước CH Trung Phi theo đường ngoại giao. Vì thế đường bay phải ghé qua Paris, đón tùy viên văn hóa sứ quán cùng tháp tùng, vị này trước thay mặt chính quyền bàn giao Martine, sau làm thông dịch viên.

Từ Paris đoàn người được đưa đến Brazzaville thủ đô nước Congo, sau đó đi máy bay cánh quạt đến Bangui.

Nước CH Trung Phi (Central AfricanRepublic) rộng 662.984 km2, nhưng dân số chỉ hơn một triệu dân, còn ở thủ đô Bangui có khoảng 100.000 dân (số liệu 1995 : CH Trung Phi có khoảng 2,5 triệu dân, Bangui có hơn 300.000 dân). Phía Bắc giáp Chad và Sudan, phía Nam giáp Zaire và Congo, phía Tây giáp Cameroon, phía Đông giáp miền nam Sudan. TT Bokassa lập Hiến pháp với chức vụ “Tổng thống muôn năm”, khi nào vị Tổng thống chết đi Quốc Hội mới bầu người mới lên lãnh đạo đất nước. Còn chính phủ hầu như thay đổi nhân sự hàng ngày ! Tùy theo sự vui buồn từ TT Bokassa.

Tôi được nghe kể lại, khi đoàn tới dinh TT Bokassa, một toán lính ra dàn chào không đúng nghi thức đã bị TT Bokassa ra lệnh thay ngay Bộ trưởng Bộ Lễ Tân. Khi đoàn đi tham quan tới đâu cũng được giới thiệu đó là tài sản của TT Bokassa ?! Còn về quân đội, ông nắm hết các quyền hành và chỉ định thân nhân vào các chức vụ chỉ huy trưởng.

Với chính sách cai trị như thế không khác gì thời phong kiến vua chúa, TT Bokassa quả là một Tổng thống độc tài gia đình trị. Nuớc CH Trung Phi không có khoáng sản quý như Nam Phi, tức kim cương đá quý, mà chỉ chủ yếu trồng cây cà phê, chuối, tiêu xuất khẩu.

Trở lại vụ giao con cho TT Bokassa, ông rất hoan hỉ đón nhận đứa con ruột thịt của mình, còn Ba-Xi ông tuyên bố nhận làm con nuôi mà không trao trả lại cho chính quyền Sài Gòn. TT Bokassa cũng mời bà Huệ ở lại với ông và con, nhưng bà Huệ từ chối vì đã có chồng con riêng ở Sài Gòn. Mọi việc diễn ra tốt đẹp khi phái đoàn giao xong Martine cho TT Bokassa rồi chia tay với đất nước Trung Phi.

Theo tôi được biết, bà Huệ hàng tháng đều ra Ngân Hàng Pháp Á tại Sài Gòn lãnh tiền trợ cấp là 200.000đ của TT Bokassa gửi (số tiền này nếu quy ra vàng vào thời gian năm 1973, cũng khoảng hơn 5 lượng/tháng).

Sau năm 1975 các báo tại Sài Gòn thường loan tin đảo chính tại nước CH Trung Phi đã lật đổ “Hoàng đế” Bokassa (lúc này Bokassa bỏ chức vị Tổng thống muôn năm mà tự xưng Hoàng Đế), sau đó Bokassa bị kết án tử hình. Người làm đảo chánh Bokassa chẳng ai khác hơn là con rể của ông – người lấy Ba-Xi làm vợ – bở́i chỉ có những thân nhân tin cẩn, Bokassa mới dám giao phó binh quyền vào tay. Còn chồng Martine sau khi Bokassa bị lật đổ đã bị chính phủ Trung Phi cho giải ngũ. Đó là câu chuyện về hai “cô bé lọ lem” thời hiện đại, mà tôi góp một phần trong phá án, nhằm kể lại câu chuyện của hơn 35 năm trước đây, với một thời gian dài sôi nổi trên mặt báo Trắng Đen và với người dân miền Nam nói chung và người Sài Gòn lúc bấy giờ.

SƠ LƯỢC VỀ TT BOKASSA

VÀ NƯỚC CH TRUNG PHI

Nước CH Trung Phi được Pháp trao trả độc lập vào ngày 13/8/1960, với diện tích 662.984 km2, thủ đô là Bangui. Toàn bộ dân số nước CH Trung Phi vào khoảng 3 triệu người (tài liệu năm 2000).

Tài nguyên thiên nhiên gồm các mỏ quặng chưa khai thác do chưa đủ tuổi (gồm quặng kim cương, coban, sắt…). Cho nên nền kinh tế chủ yếu trông chờ vào các vụ thu hoạch chuối và cà phê.

– Từ năm 1960, từ người Pháp bàn giao cho nhà chính trị tên D. Đacô đứng lên lãnh đạo nước CH Trung Phi, nước này soạn Hiến pháp theo chế độ Cộng Hòa, đứng đầu nhà nước với chức danh Tổng thống .

– Năm 1966, trung tá Jean Bedel Bokassa cầm đầu một binh đoàn lật đổ TT D. Đacô, rồi Bokassa tự phong Đại tá, tiếp đến là Đại tướng chỉ trong vòng mấy ngày đầu nắm chính quyền. Khi toàn bộ nước CH Trung Phi đã nằm trong tay tướng Bokassa, ông lại tự phong làm chủ tịch Hội Đồng Cách Mạng, Tổng Tư lệnh Quân Đội, xóa bỏ Hiến pháp để quân đội hoàn toàn nắm quyền hành cai trị đất nước. Coi như toàn bộ quyền bính đều nằm trong tay Bokassa.

Jean Bedel Bokassa đi lính cho Pháp từ năm 18 tuổi, đất nước Trung Phi lúc đó còn nằm trong thuộc địa của Pháp. Trong thời gian này đang xảy ra Chiến tranh Thế giới lần thứ II. Bokassa theo đội quân Lê Dương có mặt tại nhiều nước như Ma-rốc, Algierie rồi vào năm 1953 có mặt ở Việt Nam. Tại Việt Nam, Bokassa mang lon Trung sĩ nhất đóng quân tại Chánh Hưng Sài Gòn (Quận 8 bây giờ) – vùng đất của quân đội Bình Xuyên – Năm Lửa.

Sau khi quân Pháp thất trận tại Điện Biên Phủ, ký kết Hiệp định đình chiến ngày 20/7/1954, cam kết rút hết quân đội về Pháp. J.B. Bokassa lúc này đã lên cấp Thượng sĩ nhất cũng phải lên tàu trở về chính quốc. Trong thời gian đóng quân ở Chánh Hưng, Bokassa quen được bà Nguyễn Thị Huệ, chung sống như vợ chồng tại Tân Thuận Đông, Nhà Bè. Khi ông về nước thì bà Huệ đang mang thai Martine.

– Năm 1968, dưới áp lực quốc tế, Bokassa tổ chức bầu cử Tổng thống, ông trở thành vị Tổng thống thứ hai của nuớc CH Trung Phi.

– Năm 1972, TT Bokassa sửa đổi lại Hiến Pháp cho quyền được làm “Tổng thống muôn năm”. Cũng trong thời gian 1972, TT Bokassa nhờ Bộ Ngoại Giao Pháp tìm kiếm dùm ông đứa con rơi đang thất lạc tại Sài Gòn vào những năm 1954 – 1955. Sự kiện TT Bokassa tìm con như thế nào, các bạn đọc đã rõ.

– Cuối năm 1976, TT Bokassa không muốn làm Tổng Thống muôn năm, đã tuyên bố giải tán chế độ Cộng Hòa để lậ̣p nên Vương quốc Trung Phi, lấy chế độ Quân chủ lập hiến cai trị. J.B Bokassa tự xưng mình là Hoàng đế Bokassa đệ nhất.

– Năm 1979, Hoàng đế Bokassa Đệ nhất bị chính con rể hạ bệ (tức phò mã Đại úy chồng của Ba-Xi), ông ta phải bôn tẩu ra nước ngoài lánh nạn.

7 năm sau, Bokassa trở về CH Trung Phi, khi chồng của Ba-Xi cũng đã bị phe quân đội đối lập đảo chánh nắm quyền. Nhưng người dân ở đất nước Trung Phi quá chán ghét cảnh độc tài của Bokassa thời ông còn nắm quyền lực, nên giới cầm quyền lúc đó đã bắt giam Bokassa và chờ ngày ra tòa xét xử các tội trạng do ông gây ra khi còn nắm quyền cai trị đất nước.

– Năm 1995 J.B. Bokassa lãnh án tử hình và chưa kịp thụ án thì năm 1996, Bokassa qua đời ngay trong nhà giam. Khi chết, Bokassa để lại 8 người vợ và 54 người con.

– Martine Bokassa cũng lấy chồng một sĩ quan trong quân đội CH Trung Phi, khi chồng Ba-Xi cùng nhóm quân đội lật đổ Hoàng đế Bokassa Đệ nhất, Martine cùng chồng qua Pháp sống lưu vong đến ngày nay.

THÊM NHỮNG TIN TỨC MỚI VỀ BAXI & MARTINE BOKASSA

– Martine Bokasa hiện đang ở Paris với tên Martine Kota, có 2 người con với Bác sĩ Jean – Bruno Deveavode. Người con trai đầu tiên của 2 người tên Jean -Barthe’le’my Bokassa (thuờng gọi JB). Martine giả tức Ba Xi có một người con với sĩ quan tên Fidel Obrou.

– Năm 1980 Fidel Obrou bị giết sau một cuộc đảo chính mới, số phận trớ trêu, đồng thời lúc đó Ba Xi sinh một đứa con trai ở Bangui. Bác sĩ JB lại là người giết đứa con trai mới sinh của Ba Xi bằng cách chích thuốc theo lệnh của nhóm đảo chánh. Sau một năm Fidel Obrou chết, Ba Xi cũng biến mất trên đường đến phi trường định trở về Viet Nam, bị hai cận vệ của TT Bokassa bóp cổ đến chết và vất xác dọc theo đường.

– Trong cuộc xử TT Bokassa 1987, TT Bokassa chối tội ông không ra lệnh giết đứa con gái nuôi và đứa cháu trai vừa mới sinh. Sau đảo chính lật đỗ TT Bokassa năm 1979, Martine Kota cùng JB, hai em trai và em gái thoát được sang Pháp.

– Trong khi ở Pháp, Kota và các con cùng mẹ là bà Nguyễn Thị Huệ sống cuộc sống hết sức khác nhau. Kota hiện nay làm chủ hai nhà ăn Viet Nam ở Pháp, một tiệm ở trên đảo Corsica. Phần JB thì rất gần với cuộc sống Viet Nam, JB nói được tiếng Việt và Pháp với mẹ Kota, và không bao giờ nói tiếng Trung Phi là tiếng Sango. Tên của em gái JB là Princess Marie – Jeanne Bokassa rất hơi lai người Việt. Ở Pháp họ sống trong lâu đài Hardricourt và JB có viết một cuốn sách về cha mình “Saga Bokassa un temoigage poignant un eclairage inedit”.

(tin này do NGUOI QUAN MOT cung cấp)

NGUYỄN VIỆT

Nguồn: Cafevannghe