Mỗi lần nhớ chuyện đi lạc, tôi nghĩ ngay đến cái chòi ruộng âm u ma quái ở bìa rừng năm xưa!
Thế nào gọi là ma quanh. Hồi nhỏ ở quê, đám con nít hay ngồi hóng người lớn kể chuyện. Ma quanh nó dẫn người quẩn trí đi xa nhà, dấu vào trong bụi tre gai, rồi cho ăn ếch nhái. Mất người nhà, cả xóm đốt đèn đuốc đi tìm mới thấy nó dấu người trong bụi cây. Đưa về thì người như kẻ mất hồn, đờ dại. Phải thỉnh thầy pháp trục ma quỷ ra, mới khỏi bệnh...
Năm 1979, Đại đội 4 chúng tôi đóng quân ở bản Tà Đẹt. Nhiệm vụ của đơn vị là bảo vệ dân và lùng sục truy quét tàn quân Pol Pot trên địa bàn được giao, kiêm thêm việc tuần tra bảo vệ QL 13 sang Lào. Vào ngày cuối mùa mưa, nghe dân báo: thỉnh thoảng ban đêm địch mò về phum Chanh Ta Ngói cũng nằm hữu ngạn sông Se Kong, cách chỗ đơn vị chừng 6 km. Tôi đề xuất tổ chức đi phục kích, được chỉ huy đại đội đồng ý.
Chiều hôm đó, tôi dẫn quân đi, đến khu rừng cánh làng hơn một cây số. Dừng chân, ém quân ở bên một suối nhỏ. Căng tăng võng rồi xúm nhau chặt măng về xào với mỡ Liên Xô được cấp phát. Ăn uống xong, trời gần xẩm tối, tôi phân công 2 chiến sĩ ở lại, 8 người chúng tôi lên đường đi phục kích. Quá trình đi cắt rừng về hướng Phum, tôi chú ý quan sát ghi nhớ địa hình địa vật để đêm còn biết đường mà về lại chỗ ém quân. Nhớ là: qua một vạt ruộng, đi băng ngang một chòi trông lúa của dân, rồi men theo bờ ruộng vào Phum.
Đến đầu Phum, cả nhóm dừng lại, tôi khảo sát sơ vị trí, chọn chỗ phục kích. Địa điểm là trên đường mòn chỗ khúc cua vào đầu làng. Phân công thành 3 tổ nhỏ, giá mìn Claymore, bố trí súng B40 và trung liên RPĐ xong. Tất cả ngồi chờ đợi canh con mồi đến để sập bẩy, sẽ quất sụm chúng. Đến tầm 9-10 giờ đêm, thấy mây đen vần vũ kéo đến đen kịt. Sợ mưa lớn nên tôi bảo anh em thu quân, dọn nồi ống rồi rút lui.
Dĩ nhiên vào đường nào thì ra đường ấy, đi ngược với đường sẩm chiều đã đi. Khi đến ruộng, trời đổ mưa lắc rắc, tối mờ mờ không còn thấy trăng sao. Từ đây tôi định hướng cắt xuyên qua rừng về chỗ trú ở suối. Ban đầu dò đường về nên đi thận trọng, phần dè dặt vì sợ ngẫu chiên đụng địch sợ chúng nghe tiếng động. Về sau mệt quá, tôi nổi khùng, đi ào ào thí xác! Sau chừng một giờ đi băng rừng, tìm mãi chả thấy chỗ ém quân. Tốp lính phía sau không bám kịp nên lạc nhau, còn lại tôi cùng hai chiến sĩ.
Đi tiếp, lại gặp đám ruộng, từ xa tôi thấy thấp thoáng một cái chòi khá giống như cái chòi giữ lúa mà sẩm tối chúng tôi đã đi ngang qua. Lại gần, khom lưng nhìn vào, trời ạ! đồ vật giống hệt như trước từng thấy. Bất chợt, tôi rờn rợn người, lạnh xương sống, nổi da gà! Sợ quá, từ hồi giờ, mình đâu có tin ma cỏ, mà nay sao vậy? Không biết thế nào mà mình đi thẳng hướng thì lại quay về chốn cũ? Tôi hoang mang cực độ nhưng không hé răng nói gì để lính sợ theo. Tinh thần người chỉ huy với lính cực quan trọng. Tính tôi luôn gương mẫu đi đầu nên dù đúng hay sai, chưa có chiến sĩ nào dám cãi. Hai chú lính cứ lầm lũi im lặng đi theo.
Ba thằng tôi đi tiếp, lặp lại tiến trình ngược thêm một lần nữa. Cắt hướng đi thẳng một giờ sau nữa, vẫn không tìm ra chỗ. Loanh quanh lẩn quẩn, thế là mất phướng hoàn toàn. Đi chán chê mỏi mệt, chân rã rời, quần áo ướt sũng, người thấm lạnh. Thôi, đành chịu bó chân giữa rừng hoang. Chúng tôi chọn một gò mối, mấy đứa ngồi xổm, trùm tấm ny lon lên đầu. Mưa rả rích, kiến hôi bò lên mặt. Vuốt hết kiến thì một lát chúng lại bò lên, vuốt tiếp. Cứ vậy, vì đầu là nơi có hơi nóng và khô ráo nhất nên chúng ưa. Ba đứa ngồi thu lu chịu trận như thế suốt đêm chờ trời sáng. Lạnh lẽo, cơ cực cuộc đời!
Trời vừa hửng sáng, chúng tôi vươn vai đứng dậy, đi chỉ một lát là đã tìm ra chỗ bên suối. Mà nó có đâu xa, cách chỗ ụ mối chúng tôi đã ngồi khổ sở cả đêm chỉ vài trăm mét. Còn tốp anh em chiến sĩ kia, không có sếp dẫn thì lò mó tìm đường về được chỗ ở, ngủ êm ấm tự bao giờ!. Hơi quê độ với lính nhưng chả chú nào dám chọc ổng. hehe.
Lý giải vì sao mình đi thẳng mà thành vòng tròn?
Do mình không trung thành với hướng đã xác định trước. Vì sợ lạc nên cố lái theo cảm tính, vô tình sửa hướng đi, đường thẳng thành cong, vòng tròn khép kín. Sau này, một lần nữa vào ban ngày, mình cũng dẫn lính đi tới hướng đến mục tiêu định trước, đi lay hoay một chặp lại bất ngờ trở về chỗ cũ. Nếu lính nào nhác gan. không thận trọng, tưởng địch, có thể dẫn đến việc nổ súng bắn nhầm đồng đội. Là do ở trong rừng bị cây lá che khuất tầm nhìn, hướng tiếp cận khác thì nhìn cảnh vật cũng sẽ khác. Những bài học nhớ đời cho cái chủ quan của mình. Nhưng tính nào tật ấy, thói muốn đi ngang về tắt, nó đã làm cho tôi dẫn lính lạc đường vài lần khác nữa…
Sau này, tôi có đọc một cuốn sách tâm lý học của Liên Xô. Người ta thử nghiệm bằng cách: Trong sân đá bóng không có vật cản, nếu bịt mắt một người cho họ tự do đi thẳng từ đầu sân gôn này đến đầu sân gôn kia. Thì họ sẽ đi dần dần thành môt đường vòng cung…
Lính ở chiến trường K, ngoài địch ra, sợ nhất là đi lạc. Không có nước uống, đôi khi vấp trúng mìn. Trên đường hành quân đi cắt xuyên rừng nếu bị sai địa điểm cuối, dự kiến tầm 3-4 giờ chiều phải đến chỗ nguồn nước như sông suối, ao hồ. Mà không thấy đâu, bi đông nước đã cạn thì eo ôi, hồn vía lên mây, từ quan chí quân tinh thần bấn loạn!.
Ngay cả dân bản địa Khmer đầy kinh nghiệm, mình từng chứng kiến khi đi rừng với họ nhiều lần. Nể phục đôi tai, cặp mắt của họ rất tinh tường, từ xa nghe nhìn nhanh nhạy hơn hẳn bộ đội ta. Vậy mà ngay cả vào ban ngày, khi gặp rừng lạ, họ từ chối dẫn đi nếu không có núi hay sông suối để dựa vào đó mà men theo xác định phương hướng. .....
Nhà máy ô-tô VinFast của Vingroup tại Hải Phòng, ngày 25/9/2018. Ảnh: Reuters/Kham.