Tôi tìm về thôn Tự
Tiên, xã Tiên Minh - một xã giàu truyền thống cách mạng nhưng thuộc diện
“nghèo có số” của huyện Tiên Lãng, Hải Phòng - vào một buổi trưa muộn
của tháng 6 vụ gặt. Câu chuyện về liệt sĩ Phan Hữu Được trở về sau 40
năm được làm giỗ xôn xao ngôi làng nhỏ. Có người bảo may mắn quá,
hạnh phúc quá, ông ấy vẫn còn sống để mà trở về với quê hương! Có người
lại lắc đầu chua chát: về mà lúc tỉnh lúc điên, về mà không còn cha mẹ,
anh em ruột thịt, về mà chẳng có lấy một đồng nuôi thân, một mảnh đất cố
cắm…
Câu chuyện xưa về việc
đổi họ, “trả vợ”, ăn vạ nhà xã đội để được đi bộ đội của ông Được vẫn
còn được các cụ già trong làng kể suốt đến ngày nay.
Ông Được bên di ảnh của chính mình, vẫn được thờ trên ban thờ suốt 40 năm nay
Hồi đó, Phan Hữu Được
là con út trong một gia đình có hai anh em trai, bố là liệt sĩ chống
Pháp; anh trai đang tham gia kháng chiến chống Mỹ ở chiến trường miền
Nam. Chàng thanh niên Được nằm trong diện miễn nghĩa vụ quân sự đặc
biệt của địa phương. Mặc dù lúc đó đã có một người vợ sắp cưới rất
xinh đẹp tên Lý ở huyện bên, nhưng với mong muốn được cống hiến cho
cuộc chiến bảo vệ dân tộc, chàng trai ấy đã mang lễ tạ tội với Lý rồi
làm đơn tình nguyện nhập ngũ. Tất nhiên đơn của Được không được lãnh
đạo huyện đội Tiên Lãng chấp nhận.
Được nghĩ ra cách
đổi tên họ, năm sinh từ Phan Hữu Được (1949) thành Phạm Văn Được
(1952) để tráo hồ sơ. Được còn dẫn theo người cháu 10 tuổi đến ở lì
nhà ông Hồng, xã đội trưởng bấy giờ, làm đủ các việc từ xay lúa, giã
gạo… chỉ để ông Hồng có thời gian nghe Được trình bày nguyện vọng và
ký đơn, thuận cho đi chiến đấu.
Người cháu 10 tuổi ấy là anh Phan Hữu Lợi - cháu gọi ông Được bằng chú ruột. Chúng tôi đến nhà anh Lợi để tìm gặp người
“liệt sĩ” trở về. Thấy người lạ, ông cụ gần 70 tuổi, gầy đen, đứng
dậy nhưng không nhìn cũng không cười, tập tễnh bước đi. Ông Được chỉ kể
về chiến tranh, bắt đầu từ thời điểm nhập ngũ. Những câu chuyện rời rạc,
ngắt quãng, cùng với sự hỗ trợ ghép nối thông tin tích cực của người
thân, chúng tôi mới hình dung được phần nào câu chuyện.
Theo đó, năm 1967 ông
đi thanh niên xung phong, tháng 12/1970 nhập ngũ vào Đại đội 4 Tiểu
đoàn 3, Trung đoàn 5, Sư đoàn 350 đóng quân ở huyện Thủy Nguyên (Hải
Phòng). Sau đó ông tham gia đường dây 559 (vận chuyển lương thực, vũ khí
vào miền Nam theo đường Hồ Chí Minh). Có thể từ năm 1972, ông chuyển
sang một đơn vị có phiên hiệu 360 với nhiệm vụ lái tàu chở vũ khí từ
phía Campuchia vào Nam theo đường sông Mê Kông.
Giọt nước mắt sau 40 năm trở lại quê hương
Ông Được kể: “Chúng tôi
bị oánh liên tục, nhiều lần bị thương nhưng sau đó ai sống sót lại nhận
nhiệm vụ tiếp. Nhưng đến mùa khô năm 1973, khi tôi điều khiển tàu số
047 chạy qua tỉnh Công Pông Chàm của Campuchia thì bị địch dội bom.
Tàu chìm. 3 người chúng tôi bị hất xuống sông sâu”. Sau đó ông trôi dạt
vào bờ, được một Việt kiều tên Hiệu cứu sống. Nhưng với hàng chục vết
thương từ đầu tới chân, ông bắt đầu một cuộc sống khác, cuộc sống lang
thang trong vô thức.
Lang thang kiếm sống trong những giấc mơ quá khứ nhá nhem
Sau giải phóng, ông Hiệu đã gửi ông Được về lại miền Nam Việt Nam để hy vọng có người giúp ông tìm lại gia đình.
Nhưng oái ăm thay ông
chẳng nhớ gì ngoài những ngày tháng sống ở nhà ông Hiệu bên nước bạn.
Ông thành kẻ lang thang nhưng chưa bao giờ ông đi xin hay đi cướp. Với
cơ thể không còn lành lặn, bước đi cao thấp giữa đô thành, ông trở thành
kẻ cô đơn lang thang khắp ngõ chợ ở tuổi 26. Bất cứ ai có việc ông đều
xin làm, làm không lấy tiền, chỉ để xin một bữa cơm no. Ông cứ đi
trong vô định rồi dạt mãi xuống tận nông trường cao su Samat thuộc tỉnh
Tây Ninh.
Tại đây ông được
người dân chợ Tân Biên cho làm công việc quét rác hàng ngày. Đây là
quãng thời gian ông thường xuyên được ăn. Nhưng sau đó vết thương ở chân
tái phát, không thể lê đi nổi nữa, ông Được lại phải trở về với những
ngày đói khổ, lang thang, lay lắt.
Ông Được bên 2 người cháu trai
Trong một đêm mưa rét,
bắt gặp ông co ro nơi vệ đường, ông Đào, một công nhân của nông trường
cao su Samat nhân từ đã đón về nhà thuốc thang và nhận làm em kết nghĩa.
Đó là năm 2000, ông Được bước sang tuổi 51.
Từ đó cứ đến mùa lấy mủ
cao su, ông Được theo Tài - con trai ông Đào - sang Campuchia làm công
nhân. Công việc của một công nhân thời vụ trên đất người đã vắt cạn sức
lực người lính già. Rồi trong những ngày dài đau ốm triền miên, ông nói
lặp đi lặp lại trong cơn mê: “Tôi là em ông Cầu ở Tiên Lãng, Hải Phòng”.
Từ câu nói ấy, anh Tài đã thông qua nhiều người quen liên lạc được với
anh Phan Xuân Biên ở Bộ Tư lệnh Hải quân, quê Tiên Lãng, nhờ tìm kiếm
người thân của ông chú kết nghĩa bất hạnh.
Ngày 9/3/2013, anh
Phan Hữu Lợi đang dự một đám cưới thì nghe ông Cứ (bố anh Biên)
gọi: “Lợi ơi về giết lợn ăn mừng đi, ông chú liệt sĩ của mày vẫn còn
sống!”.
Anh Lợi kể: “Ngay lập
tức tôi tìm cách liên lạc với Biên và Tài. Đêm ấy, từ rừng cao su ngút
gió bên đất bạn, anh Lợi chỉ nhận được câu nói thờ ơ: “Tôi tên Được,
em ông Cầu ở Tiên Lãng. Thôi nhé, tôi đi ngủ, mai nói tiếp”. Cả đêm đấy
anh Lợi cùng em trai là Phan Hữu Lộc thức trắng. Những nén nhang hai anh
em thay nhau đốt liên tục lên bàn thờ, nơi có di ảnh của người chú duy
nhất đã nhận báo tử từ 40 năm trước. Đúng 6 giờ sáng hôm sau, anh Lợi
lại gọi cho Tài để gặp ông Được. Anh bình tĩnh gợi lại những hình ảnh
xưa trong ký ức gia đình. Đến lúc anh gần như đã tuyệt vọng thì bỗng đầu
dây bên kia ông Được thốt lên: “Tôi có 2 đứa cháu gái tên là Sưu và
Ước. Chúng có mái tóc dài xinh lắm”. Vỡ òa trong sung sướng bởi hai
người ông vừa nhắc đó chính 2 chị ruột của anh, một thời nổi tiếng khắp
vùng vì có mái tóc dài như suối.
Anh Lợi vội chạy đi vay
tạm ít tiền nhảy xe vào Nam. Ở bên kia đất nước Campuchia, anh Tài cũng
thu xếp gửi ông Được về lại bến xe An Sương, thành phố Hồ Chí Minh. Một
cháu ruột từ Bắc vào Nam đi tìm lại ông chú với biết bao kính trọng,
thương nhớ. Một già từ bên kia sông Mê Kông trở lại mà chẳng hiểu đi
đâu, gặp ai và để làm gì…
“Liệt sĩ” lưu lạc ly kỳ 40 năm: Ngày về tay trắng
(Dân trí) - Sau 40 năm lang bạt, bỏ lại sau lưng tất cả những ký ức đau buồn, “liệt sĩ” Phan Hữu Được theo những đứa cháu về lại quê nhà với chiếc quần bò rách, cái áo ba lỗ nhàu nát và đôi dép nhựa cũ không còn rõ màu…
“Đúng chú tôi đây rồi!”
Anh Phan Hữu Mười một người cháu họ, gọi ông Được bằng chú đang sinh sống ở Sài Gòn đã được cắt cử ra
bến xe An Sương đón ông. Anh Mười kể lại: “Ban đầu nghe chuyện tôi đi
thì đi chứ không tin. Nhưng khi vừa thoáng nhìn thấy ông bước xuống xe,
người tôi run lên như có luồng điện chạy dọc, cốc nước trên tay rơi
xuống vỡ toang. Người đàn ông già trong
bộ đồ rách rưới, gầy yếu kia chính là chú của tôi rồi. Khuôn mặt ông
dẫu đẫm màu khắc khổ nhưng vẫn rất giống bố tôi và chú Cầu. Tôi lao đến
ôm chặt lấy ông khóc như một đứa trẻ”.
Anh Lợi bảo: “Chú giống bố tôi từ cái lưng gù cho đến ánh mắt, mái tóc vầng trán và cả nụ cười hiền khô đến là chân thật”.
“Chú giống bố tôi từ cái lưng gù cho đến ánh mắt, mái tóc vầng trán...”.
Thế là gia đình anh Lợi
đón ông chú từng là “liệt sĩ” về lại quê hương sau gần nửa thế kỷ
lang bạt. Bỏ lại sau lưng tất cả ký ức đau buồn, bỏ lại chiến trường
tuổi trẻ và trí nhớ, ông Phan Hữu Được
theo những đứa cháu về lại quê nhà với chiếc quần bò rách, cái áo ba
lỗ nhàu nát và đôi dép nhựa cũ không còn rõ màu. Ông trở về trong sự
chào đón hân hoan của quê hương, dòng tộc.
Anh Lợi mổ lợn ăn mừng thông báo việc hệ trọng - gia đình có người chết trở về. Mọi người kéo nhau đến, ai cũng nắm lấy tay ông, ai cũng sờ lên những vết thương của ông… rồi khóc.
Từ ngày ông về, các
vị cao tuổi trong làng thay nhau tới nhà chơi nói chuyện “ngày xưa” với
ông Được. Những người bạn thủơ thiếu thời cũng nghe tin tìm tới. Kỷ niệm
xưa đi qua những cuộc trò chuyện cũ và thật kỳ diệu trí nhớ của ông đã
dần hồi phục. Ông Được đã bắt đầu kể lại với mọi người những câu chuyện
ngày trước; mặc dù có lúc đang kể, ông tự nhiên im bặt rồi ôm đầu nói
linh tinh.
Những vết thương chiến tranh trên cơ thể ông Được
Chỉ ước một tấm thẻ bảo hiểm
Kể từ ngày ông Được về
lại quê hương đến nay đã gần 2 tháng. Người dân thôn Tự Tiên, xã Tiên
Minh nhắc rất nhiều đến tấm lòng hiếu thảo của hai người cháu trai của
ông. Mặc dù gia cảnh khó khăn nhưng hai anh em thay nhau chăm sóc chú,
vài ngày lại đưa chú “đi cân”. Anh Phan Hữu Lộc khoe với chúng tôi trong
ánh mắt lấp lánh: “Hôm chú tôi về có 47 cân, giờ đã được 52 cân rồi
đấy”.
Gia đình anh Lộc, một
nông dân nghèo ở một xã cũng rất nghèo của huyện Tiên Lãng, hạnh phúc
vô bờ khi được nuôi dưỡng một người già đầy thương tật trong nhà. Anh
chia sẻ: “Chúng tôi đã không còn bố mẹ. Ơn trời đã trả chú lại cho anh
em tôi. Ngày ngày nghìn thấy chú tôi như nhìn thấy bố mình. Trong lòng
anh em tôi muốn bù đắp cho chú thật nhiều. Nhưng cái khó nó đang bó buộc
nhiều dự định…”. Khi được hỏi mong muốn lớn nhất cho ông hiện nay là
gì, anh Lộc thật thà: “Chỉ ước có cái thẻ bảo hiểm y tế để tiện đi
khám bệnh và điều trị thương tích cho chú”.
Huân
chương chiến công giải phóng hạng ba của ông Được (Huân chương
ghi họ tên Phạm Văn Được là cái tên ông Được đã tự đổi để
được đi bộ đội)
Ước thế thôi chứ anh em
họ cũng đang bàn nhau chờ ít hôm nữa thóc khô bán đi lấy ít tiền đưa
ông Được lên bệnh viện kiểm tra các vết thương, xem có còn mảnh đạn nào
trong cơ thể nữa không. Nếu có thì vay mượn thêm tiền nhờ bác sĩ lấy
ra, để ông sống những tháng năm cuối đời bớt đau đớn. Nói đến đây, anh
Lợi gạt nước mắt: “Giá như trước khi đi bộ đội chú ấy kịp lấy vợ, sinh
con, kịp làm được cái nhà nho nhỏ…”.
Trời xế chiều, anh
cán bộ phụ trách mảng chính sách thương binh và xã hội xã Tiên Minh dẫn
tôi chúng và ông Được ra nghĩa trang liệt sĩ. Ông Được lặng lẽ lê
bước chân tập tễnh đi về phía mộ phần những người cùng trang lứa với
mình đã hy sinh. Bất chợt ông một mình: “Chiến tranh mà, chết nhiều
lắm”, nói xong ông đưa bàn tay thô ráp với bao dấu tích của quá khứ
lên bưng mặt, khóc rưng rức. Anh Lợi ngỡ ngàng bảo, từ ngày tìm thấy
chú, chưa bao giờ thấy ông khóc, cứ nghĩ không còn gì có thể làm ông
mủi lòng…
Ông Được khóc khi tới thăm nghĩa trang liệt sĩ
|
Người mất trí nhớ “chưa có ý kiến gì” (?)
Trao
đổi về trường hợp “liệt sĩ” Phan Hữu Được, ông Đoàn Xuân Thi - Phó Chủ
tịch UBND xã Tiên Minh - cho biết: “Trường hợp của ông Được chúng tôi
đã báo cáo Phòng LĐ-TB&XH huyện để xin chỉ đạo. Chính quyền xã xác
minh cơ bản thông tin trên là có thật. Chúng tôi đã tổ chức đoàn xuống
thăm hỏi, động viên chúc mừng sự trở về của ông. Ông Được hiện đang
trong giai đoạn phục hồi trí nhớ.
Về
mặt thủ tục, theo nguyện vọng của gia đình, UBND xã đang làm các thủ
tục cần thiết trình cấp có thẩm quyền xóa tên liệt sĩ, đồng thời cấp
giấy khai sinh, chứng minh nhân dân trở lại cho ông Được như một công
dân địa phương bình thường. Riêng vấn đề chế độ chính sách, hiện ông
Được không còn giữ lại được giấy tờ gì nữa nên cũng rất khó”.
Khi chúng tôi đề cập đến việc ông Được trở về đã hai tháng nay, ông Lương
Hữu Huyền, Phó Chủ tịch huyện Tiên Lãng - cho biết ông chưa thấy báo
cáo về trường hợp này. Nếu đúng là có thì bên Phòng LĐ-TB&XH nắm,
huyện sẽ chỉ đạo địa phương làm đúng thẩm quyền.
Lãnh
đạo Phòng LĐ-TB&XH huyện Tiên Lãng xác nhận: Đã nhận được báo cáo
của xã về trường hợp liệt sĩ Được còn sống trở về. Phòng sẽ làm văn
bản gửi thành phố xin ý kiến chỉ đạo. “Riêng về những khó khăn và chế độ
của ông Được thì chưa thấy ông ý kiến gì. Thân nhân của ông đã hứa với
chúng tôi là sẽ thu xếp đưa ông đi khám bệnh” - cán bộ Phòng
LĐ-TB&XH nói.
|
|
Mọi sự giúp đỡ xin gửi về:
1. Mã số 1048: Anh Phan Hữu Lợi, cháu ông Phan Hữu Được, thôn Tự Tiên, xã Tiên Minh, huyện Tiên Lãng, TP Hải Phòng.ĐT: 0977.501.008 2. Quỹ Nhân ái - Báo Khuyến học & Dân trí - Báo điện tử Dân trí. Ngõ 2 nhà số 48 Giảng Võ, Đống Đa, Hà Nội (Cạnh cây xăng Kim Mã) Tel: 04. 3. 7366.491/ Fax: 04. 3. 7366.490 Email: quynhanai@dantri.com.vn Bạn đọc ủng hộ qua các tài khoản sau: * Tài khoản VNĐ tại VietComBank: Tên TK: Báo Khuyến học & Dân trí Số TK: 045 100 194 4487 Tại: Ngân Hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Thành Công - Hà Nội. * Tài khoản USD tại VietComBank: Account Name: Bao Khuyen hoc & Dan tri Account Number: 045 137 195 6482 Swift Code: BFTVVNVX Bank Name: THE BANK FOR FOREIGN TRADE OF VIETNAM (VietComBank) * Tài khoản VNĐ tại VietinBank: Tên TK: Báo Khuyến học & Dân trí Số TK: 10 201 0000 220 639 Tại: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Hoàn Kiếm * Tài khoản VNĐ tại Ngân hàng Quân đội (MB) Tên TK: Báo Khuyến học & Dân trí Số TK: 0721100356359 Tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Thái Thịnh - Hà Nội * Tài khoản USD tại Ngân hàng Quân đội (MB) Tên TK: Báo Khuyến học & Dân trí Số TK: 0721100357002 Swift Code: MSCBVNVX Bank Name: MILITARY COMMERCIAL JOINT STOCK BANK - MCSB ( No.3, Lieu Giai str., Ba Dinh Dist., Hanoi, Vietnam) 3. Văn phòng đại diện của báo: VP Hà Tĩnh: 46 Nguyễn Công Trứ, Phường Tân Giang, TP Hà Tĩnh. Tel: 039.3.857.122 VP Đà Nẵng: 25 Nguyễn Tri Phương, Quận Thanh Khê, TP Đà Nẵng. Tel: 0511.3653.725 VP HCM: số 39L đường 11 (Miếu Nổi), phường 3, quận Bình Thạnh, TP.HCM. Tel: 0866786885 VP Cần Thơ: 53/13 Lý Tự Trọng, Q Ninh Kiều, TP Cần Thơ. Tel: 0710.3.733.269 |
Thu Hằng
*****
