Đến nay đã 33 năm qua, tôi không quên tên họ một người xa lạ, dù rằng chỉ gặp một lần.
Cuối năm 1980, Đội công tác của chúng tôi đang làm nhiệm vụ giúp bạn ở xã Siembok, tỉnh Stungtreng.
Một địa bàn rộng toàn là rừng khộp, một mặt ven sông Mê Kông, nằm trên hành lang di chuyển của sư đoàn 801 Pol Pot.
Địch ngoài rừng có vài lần về bám dân để kiếm ăn và khống chế chính quyền xã.
Đội công tác chúng tôi 10 người do tôi làm Đội trưởng (lúc ấy tôi cấp thượng sĩ) đồng thời là cố vấn xã. Chúng tôi đã chạm địch vài lần trong tình huống ngẫu nhiên, nổ súng cà dựt cà chọt, diệt chỉ được 1 tên, bắn bị thương vài tên.
Tìm lùng sục chúng liên tục nhưng chẳng ăn thua, tôi rất cú!
Một buổi sáng nọ,
Đội đang đóng quân ở nhà sàn công cộng. phum (bản, làng) cũng tên Siembok.
Chúng tôi vừa mới ăn xong thì nghe từ hướng phum Ô loong cách chỗ chúng tôi khoảng 4 km (là một bản bị địch đánh, dân sợ bỏ hoang, chuyển ra đảo ở), chợt nghe: "Bừm. bum. bum" - 1 tiếng nổ lớn, kế 2 tiếng nổ nhỏ hơn, tiếp là tiếng súng liên thanh.
Mọi người nhảy cẩng lên, vỗ tay hoan hô mừng phe ta hốt đẹp phe địch!.
Số là trước đó mấy ngày tôi được nghe Đoàn 5503 thông báo có một phân đội trinh sát xuống, đang hoạt động ở địa bàn xã. Sáng lên, nghe ùng oàng, nghĩ đội bạn mới xuống địa bàn mà trúng mánh to, làm ăn khá, trong khi mình quần cả năm mà nhẳng si nhê gì!.
Tôi phân công 2 chiến sĩ giữ nhà, anh em còn lại lấy vũ khí đi gấp xuống nơi nổ súng kia để hôi của. Vì hồi đó, lũ chúng tôi không đói nhưng rách te xơ mướp, thiếu thốn đủ thứ. Hy vọng đến sớm để ăn ké, kiếm lựu đạn, đạn về đánh cá, săn thú cải thiện đời sống và kiếm đồ dùng cá nhân linh tinh của địch về xài.
Đội công tác chúng tôi vừa đi vừa chạy, ra khỏi phum một lát thì thấy thấp thoáng 2 người từ hướng phum Ô loong chạy tất tả ngược lại. Bỡ ngỡ không biết chuyện gì đã xảy ra. Giáp mặt mới biết đó là 2 dân quân phum, vẻ mặt xám đen, thất thần hoảng hốt.
Họ thở đốc nói: chết hết rồi, chết hết rồi!. Tôi quát: ai chết, ai bắn?. Họ: Pốt bắn bộ đội Việt Nam và dân làng chết sạch, còn 2 đứa tui sống sót chạy về đây.
Tôi bàng hoàng, thầm trong bụng: thôi rồi, tiêu!
Tưởng tượng cảnh tụi Pol Pot vào chiếm lĩnh trận địa sẽ bắn những anh em ta bị thương còn sống. Tôi sôi máu với ý nghĩ đó, nên thúc vôi anh em tăng tốc chạy nhanh hơn đến giải vây, may ra còn kịp!.
Thời đó tôi rất hiếu chiến, tuy nghĩ địch nhiều mới đánh úp được phân đội trinh sát. Chúng tôi có 8 mạng cả thảy nhưng tôi không hế ngán, nếu bí mật tập kích sau lưng chúng.
Dân quân bảo chỗ nổ súng nằm sát bờ sông, do không biết rõ vị trí xảy ra cụ thể ở đâu? Nên chúng tôi lần dọc theo bờ sông. Cho đến khi ngửi mùi thuốc súng phảng phất, chúng tôi bắt đầu thận trọng, tiến chậm, vừa đi vừa quan sát nghe ngóng, sẵn sàng chiến đấu..
Từ xa, thấy thấp thoáng 2 cái võng bộ đôi là chúng tôi biết chắc chỗ đã xảy ra chuyện.
Chúng tôi thọc vào, thấy cảnh tan hoang thê thảm, người chết rải rác gần gốc me, vài mạng ở bờ sông. Đồ lót, thư từ tung tóe, rãi dọc lối đi…
Nhận định địch chưa rút đi xa. Căm giận sôi lên, tôi quyết ăn thua với chúng - Nợ máu phải trả!.
Tôi phân công Đội thành 2 tổ, Tổ tôi bám theo hướng chính đường rút lui của địch dọc theo sông. Giảng - Đội phó phụ trách một tổ chạy vòng xa hơn theo đường xe bò phía rừng. Thống nhất nhau: Điểm hẹn cung hội quân là cây cầu bắc qua suối lớn (là cây rừng độc mộc, dân đốn hạ nằm ngang để qua lại) ở phía trước chừng 400 mét . Rồi 2 mũi cùng tập kích khi chúng tụ tập lại bước sang bờ bên kia suối.
Mũi của tôi bám thêm một đoạn thì thấy trước mắt 200 mét là lưng của 3, 4 tên đang đi lếch thếch, mặc đồ bộ đội Việt Nam, đội đầu chồng 2 mũ cối, vai khoác 2 súng chiến lợi phẩm.
Thấy vậy, một chiến sĩ y tá tỳ súng vào gốc dừa định bắn, tôi kéo nòng súng, ra dấu không được. Vì thầm nghĩ ở cự ly xa bắn không chính xác, vả lại biết đâu chúng đông quân quay lại phản kích thì nguy!.
Phải chờ chúng gom lại ở chỗ suối, xem quân số cỡ nào rồi đánh. Chúng không hề hay biết 4 người chúng tôi đang bám sát sau lưng.
Đến đầu cầu bờ suối, 2 mũi hợp lại, bọn tôi quan sát từng em một qua cầu tụ lại bên kia suối.
Chúng có mười mấy tên có hoả lực nhưng chúng tôi có lợi thế chủ động. Tôi rút chốt lựu đạn chuẩn bị đánh thì nghe chúng nói chuyện với nhau, không rõ nói gì nhưng âm hưởng trong trẻo như tiếng Việt, khác với giọng Khmer tầm đục. Mình nghĩ bụng: Quái lạ thiệt! Bọn này là bọn nào, hổng lẽ là Fulro?
Cứ ngờ ngợ thế nào í ! Tiếp tục nghe vài tên khác cũng nói âm thanh như vậy, nhìn kỹ từ đâu tới chân: trang bị 100% là của bộ đội Việt Nam. Trong đầu tôi lóe lên: Chết mẹ! hổng lẽ, quân ta đánh quân mình sao, mà đám kia từ đâu đến đất này?
Sau xác định đối tượng chắc chắn là Bộ đội ta, tôi lên tiếng thật to... Họ giật mình, ngớ người ra, ngơ ngác! - Không ngờ có bộ đội Việt Nam khác đang theo dõi định đánh úp họ.
Tôi dơ lựu đạn lên và nói: mấy ông cao số lắm đấy, may không thì chúng tôi đã quất rồi. Sẽ 2 lần đổ máy đấy!...
Người chỉ huy bên kia nói: Tụi tui là lính thuộc Trung đoàn 143, sư đoàn 315. Tôi tên Phùng Tấn Dũng, chuẩn úy chỉ huy. Trung đội nằm trong đội hình hành quân cấp Tiểu đoàn từ hướng tỉnh Kroche truy quét ngược lên…
Thế là xảy ra một trận ì xèo - Đẩu, chiến sĩ của Đội công tác quá bức xúc nhảy loi choi bắn chỉ thiên một tràng đạn, chửi đù má, tụi bay giết người, phi tang... Số là Đẩu có người bạn ở phân đội trinh sát vừa mới bị bắn chêt. Tôi nói: lỡ rồi, can mãi mới thôi...
Sau đó 2 tốp bộ đội cùng quay lại chỗ bắn để giải quyết sự vụ.
Qua tìm hiểu, theo lời Dũng – Trung đội trưởng kể:
Đơn vị được lệnh hành quân dọc bờ sông Mê Kông từ tỉnh Kroche (thuộc Mặt trận 779) đi ngược lên ranh giới tỉnh Strungtreng, tìm truy quét địch, lấn sang đất thuộc Mặt trận 579 đảm nhiệm. Trước khi đi cấp trên giao nhiệm vụ trên bản đồ, không hề thông báo nơi này có dân hợp pháp và bộ đội ta.
Chiều ngày hôm trước, họ có nghe tiếng súng phóng lựu M 79 bắn bãi cát ngoài sông và phát hiện thấy một người đánh cá (đó chính là ông cán bộ xã). Họ phán đoán đó là dấu hiệu có địch ở khu vực này, bí mật lần theo để đánh vào nơi tập trung ở đông người.
Sáng hôm sau, Dũng chỉ huy hơn nữa trung đội tiếp tục tiến lên lùng sục phum bỏ hoang Ô Loong.
Phát hiện một tốp bội đội ta đang chụm nhau làm thịt nấu mấy con kên kên to đã bắn được từ chiều hôm trước.Dân Khmer mê tín không ăn bảo xui, một phần thịt nó dai và hôi.
Cùng lúc ấy có 2 dân quân mang súng trường CKC và 5 dân làng cheo thuyền về phum cũ bẻ là thốc lá hút. Đội trinh sát ta gọi vào, chắc là xin thuốc lá để hút và tán dóc. Lính nhà ta trổ tài nói tiếng Campuchia, 2 bên tiếp xúc, trâm trết xí xô xí lào tiếng Việt lẫn tiếng Khmer.
Sáng đó là ngày cuối cùng của mấy ngày truy quét mệt nhọc đã qua. Quân ta kéo ra bờ sông xã hơi, định ăn uống xong là kéo quân về đơn vị.
Lợi dụng địa vật cỏ tranh và bụi cây lúp xúp xung quanh che khuất, họ áp sát mục tiêu. Lính ta không hề hay biết vì cứ nghĩ ra phum làng rồi, sát sông rồi, làm gì có địch mà cảnh giác.
Dũng lệnh xạ thủ súng B 40 bắn, xạ thủ dùng dằng do dự. Dũng chụp lấy súng bắn luôn một quả, trúng ngay gốc cây me nên hoả lực phát huy mạnh tầm ngang. Kế tiếp, dùng súng M 79 của minh bắn bồi 2 quả đan nữa.
"Đùng, đoàng" khói lửa mịt mùng. Thế là quân đi cùng, đồng loạt nã AK vào theo.
Do quá bất ngờ bị đánh úp, nên Tốp trinh sát không kịp trở tay. Vỡ trận, tê lệt hoàn toàn, không ai bắn lại được phát nào.
Kết thúc trận đánh nhanh chóng - chỉ trong vài phút nổ súng. Tổng cộng 10 người bỏ mạng oan: Bộ đội ta chết 5 người (chạy thoát 3 người). Dân chết 5 người (chạy thoát 2 dân quân).
Tôi hỏi Dũng: anh không thấy quân trang của bộ đội ta khác địch sao?
Dũng giải thích: Là vì trước đó lính Pol Pot có trân đánh thắng ta, đồ thu được của chúng xài lại. Tui nghe có tiếng Khmer nữa nên đinh ninh chắc chắn là địch.
Tôi hỏi tiếp: anh có bắn bồi những đồng chí bị thương để diệt khẩu không, chết hết là sao?
Dũng bảo: không! (có trời mới biết vì sao không có ai bị thương?!).
Tôi báo tin cho cấp trên biết. Người chết của dân, dân lo.
Tôi mượn thuyền đưa xác anh em xấu số về nơi đóng quân của Đội công tác, 5 cái xác nằm qua đêm lạnh tanh trên thuyền neo ở bến sông chờ ngày mai chuyển về Đoàn 5503.
Trong khi ấy, ngày hôm sau thân nhân có 5 người dân chết, phản ứng họ nói Bộ đội Việt Nam cố tình bắn dân Campuchia này nọ...nếu bữa đó bộ đội VN không chết cùng thì quả là gay!
Tôi cùng chính quyền xã họp dân đã thông tư tưởng, rồi xin Huyện cấp cho mỗi gia đình nạn nhân 1 bao gạo 100 kg gọi là an ủi, mới êm chuyện.
Rồi cán bộ có trách nhiệm từ đơn vị cấp trên xuống.
Tôi là chứng kiến đồng thời là người trực tiếp dàn xếp cho các bên từ A tới Z đã tường thuật lại diễn biến như mình đã mắt thấy tai nghe và viết một báo cáo nội vụ cho Cấp trên.
Trung đội bắn nhầm rút về sư đoàn 315, tỉnh Kroche.
Sau này tôi có nghe Dũng bị Quân pháp đơn vị bắt và đưa ra Tòa án quân sự xét xử, bản án như thế nào tôi không rõ...
Vụ bắn nhầm có nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Trước hết là từ Chỉ huy cấp trên của trung đội kia khi giao nhiêm vụ cho họ. Mặt khác do sự chủ quan, phán đoán sai lầm đối tượng tác chiến dẫn đến hậu quả đau lòng.
Đã đành là vô tình, nhưng đáng lên án nhất là bên bắn xong, chiếm lĩnh trận địa, lục soát thấy tư trang vật dụng cá nhân hàng ngày của chiến sĩ ta, ắt họ phải biết là quân ta đánh nhầm quân mình. Nhưng sợ bị kỷ luật nên đã cố tình khỏa lấp, thu hết ba lô, nón cối, súng đạn rồi rút về đơn vị ở tỉnh khác. Và đương nhiên sẽ báo cáo thành tích lập công diệt được địch, thu được vũ khí.
Cùng một thời điểm, một bên báo về cấp trên là bị tổn thất do địch tập kích. Môt bên nữa thì báo là đã tiêu diệt địch ở khu vực ấy. Hai mặt trận: một thuộc Quân khu 5 và một thuộc Quân khu 7.
Khả năng đối chiếu thông tin, từ đó phát hiện ra sự thật thuộc về cấp cao hơn nữa là Tiền phương Bộ Quốc phòng 719 - nơi tổng hợp chiến sự.
Điều ấy rất khó nhận ra vì Quân đội Việt Nam hoạt động trên đất Campuchia trải rộng toàn là rừng núi bản làng xa xôi. Phương tiện thông tin liên lạc để phối hợp tác chiến hoặc thông báo hoạt động của đơn vị này cho đơn vị khác ở địa bàn giáp ranh là rất hạn chế.
Ở chiến trường K có nhiều cái chết lảng xẹt!
Chuyện quân ta đánh nhầm quân mình xảy ra hầu hết các đơn vị thuộc cấp trung đoàn, phần nhiều do lính mới sợ nên "thần hồn nát thần tính" gây nên.
Bộ đội ta hy sinh nhiều nhất là đánh nhau trực diện với địch, kế nữa là đạp phải mìn địch cài, tiếp là chết do bắn nhầm nhau, sốt rét, bất cẩn vũ khí, chết đuối nước và đủ thứ linh tinh khác…
Chẳng biết đây có phải là vụ bắn nhầm nghiêm trọng nhất trên chiến trường Campuchia hay không? Nhưng có lẽ là vụ phe đánh quân mình giữa ban ngày, “xử đẹp”, rồi dấu êm nếu như chúng tôi không có mặt kịp thời lúc ấy.
Đôi khi, tôi nghĩ lại: Sao cấp trên vô tình với mình thế nhỉ? - Lẽ ra tưởng thưởng cho tôi mới phải!.
Nếu tôi không bình tĩnh phán đoán, thì số người chết vì bắn nhầm sẽ 15 - 20 mạng không chừng!.
Chúng tôi hoàn toàn không bị kỷ luật vì đã tập kích trung đội kia - hợp lý khi yểm trợ phân đội bạn, đánh trả địch trong tình huống địch mới đánh phe ta còn nóng hổi.
Không khen sao được, khi chúng tôi với quân số ít như vậy, dám chi viện kịp thời cho Phân đội trinh sát khi đối phương đang thắng thế áp đảo. Thêm nữa, tôi là người đứng ra làm công tác tổ chức, dàn xếp mọi chuyện ổn thỏa...
Tôi lên án nhưng không cảm thấy thù ghét Dũng, rất tiếc cho một chỉ huy dũng cảm…
Nơi xảy ra sự việc:
Quanh việc bắn nhầm, ngay tại Đội công tác của tôi, cũng khối chuyện, nào là:
- Có tin mật báo địch sẽ về, Đội công tác chúng tôi phục kích địch, đánh nhầm dân quân bắn chết 2 người. Làm dân làng phẩn nộ, gây rắc rối trong quan hệ quân - dân...
- Ban đêm, địch bắn vào phum, uy hiếp dân, cướp của. Đội công tác chúng tôi bao vây đánh địch không xong, ngược lại tổ 1 quân ta đánh nhầm tổ 2 quân mình vì tưởng đó là địch. May mà phát hiên sớm, không việc gì…
- Rồi phát hiện chỗ trú tạm của Pol Pot, đêm chúng tôi tổ chức phục kích. Khi địch về mò vào, do nhầm lẫn địch là ta, rồi chúng sổng chạy mất…
