Trước 1975, Thời Việt Cộng hợp tác với Khmer Đỏ.
Năm 1970, sau khi Lon Nol lật đổ Sihanouk thân Cộng. Quân VN từ hướng Lào tràn xuống, đánh bật quân Lon Nol và làm chủ cả một vùng rộng lớn 4 tỉnh vùng Đông Bắc CPC. Quân Khmer Đỏ còn non trẻ nên dựa vào VC là chính. Quâni VN cố vấn cho họ xây dựng lực lượng vũ trang và giúp đỡ lập chính quyền các cấp.
VC sát cánh phối hợp tác chiến cùng KMĐ. Và Trung Quốc viện trợ thông qua VN, VN cố vấn giúp cho họ một số đơn vị từ cấp tiểu đoàn trở lên. Chủ yếu là những chỉ huy người gốc Nam Bộ hoặc người Miền Ngoài vào Nam chiến đấu lâu năm nên dễ hiểu tính cách người Khmer. Sau này xảy ra chiến tranh biên giới Tây Nam thì số cán bộ chủ chốt này còn lại ít nên mất đi lợi thế am hiểu đặc điểm dân tộc và sở trường tác chiến vùng đồng bằng sông nước...
VC sát cánh phối hợp tác chiến cùng KMĐ. Và Trung Quốc viện trợ thông qua VN, VN cố vấn giúp cho họ một số đơn vị từ cấp tiểu đoàn trở lên. Chủ yếu là những chỉ huy người gốc Nam Bộ hoặc người Miền Ngoài vào Nam chiến đấu lâu năm nên dễ hiểu tính cách người Khmer. Sau này xảy ra chiến tranh biên giới Tây Nam thì số cán bộ chủ chốt này còn lại ít nên mất đi lợi thế am hiểu đặc điểm dân tộc và sở trường tác chiến vùng đồng bằng sông nước...
Giai đoạn chuẩn bị tổng phản công sang đất CPC.
Trước tình hình tranh chấp bằng vũ lực giữa VN và CPC ngày càng căng thẳng, phức tạp. VN không dàn xếp được với CPC Dân chủ bằng con đường ngoại giao, nên Bộ Chính trị, Trung ương đã manh nha ý định tổng phản công để giải quyết vấn đề kéo dài bế tắt. Từ năm 1977 đến 1978, Ban bí thư đã lập ra các nhóm, ban chuyên trách để nghiên cứu, lên kế hoạch. Do tính chất, nhiệm vụ có phát triển nên mấy lần thay đổi cơ cấu nhân sự và mật danh như “Nhóm 77, Ban 10, Ban Z, Ban B.68".
Trước tình hình tranh chấp bằng vũ lực giữa VN và CPC ngày càng căng thẳng, phức tạp. VN không dàn xếp được với CPC Dân chủ bằng con đường ngoại giao, nên Bộ Chính trị, Trung ương đã manh nha ý định tổng phản công để giải quyết vấn đề kéo dài bế tắt. Từ năm 1977 đến 1978, Ban bí thư đã lập ra các nhóm, ban chuyên trách để nghiên cứu, lên kế hoạch. Do tính chất, nhiệm vụ có phát triển nên mấy lần thay đổi cơ cấu nhân sự và mật danh như “Nhóm 77, Ban 10, Ban Z, Ban B.68".
Rồi Quân uỷ thành lập Đoàn mang phiên hiệu 478 để tham mưu và triền khai ý định quân sự. Các quân khu 5, 7, 9 thành lập các đoàn như 578, 778, 978... Nhằm giúp Bạn (phe ly KNĐ, thân VN) xây dựng LLVT và hình thành dần nòng cố chính trị chuẩn bị về lại CPC nắm chính quyền. Để bảo toàn lực lượng non trẻ của Bạn, sợ KMĐ biết đánh thọc sâu, mất "vốn". Nên các đoàn hoạt động không công khai, chỉ những người có trách nhiệm bên chính quyền và nội bộ quân đội biết ít nhiều mà thôi. Quân số tương đươc cấp trung đoàn nhưng chỉ huy ngang cấp sư đoàn. Trong mỗi bộ tư lệnh đoàn có một thường vụ tỉnh uỷ và 1-2 sĩ quan cấp tá nguyên là dân tình báo gộc hoạt động ở nước ngoài thời chống Mỹ...
Giải phóng Pnom Pênh, chế độ mới hình thành ở CPC.
Sau 1979, khi đại quân đã qua lãnh thổ CPC, mỗi quân khu thành lập tiền phương quân khu. Đảm nhiệm mỗi khu vực rộng lớn gồm nhiều tỉnh gọi là Mặt trận 579, 779, 979. Quân đoàn 4 thành lập Mặt trặt 479 hoạt động giúp Bạn trên địa bàn hai tỉnh Xiêm Riệp và Báttambang. Tổng chỉ huy chung là Tiền phương Bộ Quốc phòng, phiên hiệu là Mặt trận 719...
Sau 1979, khi đại quân đã qua lãnh thổ CPC, mỗi quân khu thành lập tiền phương quân khu. Đảm nhiệm mỗi khu vực rộng lớn gồm nhiều tỉnh gọi là Mặt trận 579, 779, 979. Quân đoàn 4 thành lập Mặt trặt 479 hoạt động giúp Bạn trên địa bàn hai tỉnh Xiêm Riệp và Báttambang. Tổng chỉ huy chung là Tiền phương Bộ Quốc phòng, phiên hiệu là Mặt trận 719...
Các đoàn như 578, 778, 978 ở trong nước trước đây, giải thể. Chỉ giữ lại cán bộ nòng cốt, thành Phòng Chuyên gia quân sự gọi tắt là Phòng K. Có nhiệm vụ tham mưu cho bộ tư lệnh các mặt trận về công tác giúp Bạn. Đại bộ phận tách ra thành từng đoàn nhỏ. Bao gồm cả Ta - Bạn phụ trách từng tỉnh, gọi là Bộ chỉ huy thống nhất... ví dụ ở Stung Treng mang mật danh T2. Nhiệm vụ chính là cứu đói và ổn định cuộc sống của dân. Cùng Bạn sàng lọc, chỉ định nhân sự tạm thời điều hành chính quyền làng, xã, huyện, tỉnh...
Giữa năm 1979, Bộ chỉ huy thống nhất được tăng quân số, hình thành đơn vị mới gọi là đoàn. Đảm nhiệm địa bàn một tỉnh cho chặt chẽ hơn và để thay dần quân chủ lực đứng chân. Mỗi đoàn cấp tỉnh có phiên hiệu 4 con số, ví dụ Đoàn 9905 đóng quân ở tỉnh Tà Keo. 2 số đầu thuộc tiền phương quân khu, 2 số sau là thuộc thứ tự tỉnh. Bổ sung chỉ huy và quân số lấy chủ yếu từ nguồn các tỉnh đội VN đưa sang, gọi là kết nghĩa về quân sự. Đoàn ta song hành với tỉnh đội Bạn. Mỗi đoàn: ở huyện có một tiểu đoàn, vài xã có môt đại đội trực thuộc đứng chân. Huyện đội Bạn thường có 2 chuyên gia. Một cố vấn cho huyện đội trưởng và chính trị viên, một cố vấn cho huyện đội phó - tham mưu trưởng. Mỗi đại đội Bạn có một chuyên gia hoặc không có, tuỳ sự trưởng thành của Bạn...
Tháng 12/1979, các đoàn chọn những hạ sĩ quan, chức vụ trung đội tiểu đội, biết tiếng Khmer. Tập trung tập huấn về đặc điểm đất nước và con người CPC trong quá khứ và hiện tại. Âm mưu chống phá ta của ba phái địch. Rồi sau đó phân về các xã làm công tác dân vận, tách địch trà trộn ra khỏi dân. Sàng lọc củng cố, thành lập bộ máy vận hành hoàn chỉnh, có chính quyền, dân quân và đoàn thể. Tuỳ theo tình hình mà từng xã có một đội công tác hay 2-3 xã do một đội công tác đảm nhiệm. Tuỳ nhu cầu thực tế mà đơn vị biên chế người, cấp vũ khí nhiều hay ít. Có xã chỉ có 1 người phụ trách công tác và 1 chiến sĩ bảo vệ. Một đội công tác ở xa có chừng trên dưới 10 người, hoả lực có B40, M79, RPD. Không có thông tin liên lạc và thường không có y tá. Người cố vấn một xã, có khi gọi là Chuyên gia, có khi gọi là Phái viên xã. Để điều phối công tác là tổ phái viên tiểu đoàn do Chính trị viên phụ trách chung...
Về chế độ lương và phụ cấp.
Tất cả chuyên gia đều do chính phủ VN trả lương và phụ cấp bình thường như mọi sĩ quan, hạ sĩ quan toàn quân ở CPC. Khoảng từ năm 1981, Chính phủ CPC đã phát hành tiền tệ, có trợ cấp thêm một ít tiền riel tiêu vặt để động viên chuyên gia tiếp xúc tốt hơn. Với hai mức: ai biết tiếng Khmer được dăm đồng riel, ai biết tiếng rành thêm biết chữ nữa được hơn một chút...
Tất cả chuyên gia đều do chính phủ VN trả lương và phụ cấp bình thường như mọi sĩ quan, hạ sĩ quan toàn quân ở CPC. Khoảng từ năm 1981, Chính phủ CPC đã phát hành tiền tệ, có trợ cấp thêm một ít tiền riel tiêu vặt để động viên chuyên gia tiếp xúc tốt hơn. Với hai mức: ai biết tiếng Khmer được dăm đồng riel, ai biết tiếng rành thêm biết chữ nữa được hơn một chút...
Cuối 1989, sau khi Việt Nam rút quân khỏi CPC, không còn một đơn vị nào ở lại. Dĩ nhiên bên quân báo cài cắm người, không nói. Theo yêu cầu của Bạn, VN chỉ để lại một số sĩ quan cố vấn quân sự từ cấp trung đoàn trở lên. Nhà nước Campuchia bắt đầu thay VN trả lương cho chuyên gia. Mãi đến 1992-93 khi UNTAC - lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ vào Campuchia thì chuyên gia quân sự VN vẫn còn. Chính phủ CPC trả lương cho chuyên gia bằng tiền USD (lương cấp uý cao hơn cấp tá ở VN). Theo thời gian, số chuyên gia quân sự giảm dần cho đến kết thúc...
Lưu ý:
Thông tin chỉ tham khảo để hiểu khái quát vì theo cái biết hạn chế của cá nhân. Tuỳ đầu mối mặt trận, cấp độ đơn vị, đội ngũ hoạt động trải rộng trên địa bàn khác nhau nên không hẳn như trên.
Thông tin chỉ tham khảo để hiểu khái quát vì theo cái biết hạn chế của cá nhân. Tuỳ đầu mối mặt trận, cấp độ đơn vị, đội ngũ hoạt động trải rộng trên địa bàn khác nhau nên không hẳn như trên.
TH
