Phổ biến nhất là câu “Nhất gái La Hai, nhì trai Đồng Cọ”, ngoài ra có: “Nhất gái La Hai, nhì trai Đồng Nghệ”, “Nhất gái La Hai, nhì trai Phường Lụa”, … “Nhì trai” thì có nhiều dị bản nhưng “nhất gái” chỉ có một La Hai mà thôi.
Người ta dựa vào thiên nhiên mà phỏng đoán: Ngay từ khi còn trong lòng mẹ, con gái ở đây đã được uống dòng nước La Hiên (thượng nguồn sông Kỳ Lộ) được chắt chiu từ rễ những cây thuốc quý chỉ có ở núi La Hiên? Hay bởi được bao bọc xung quanh là dãy núi cao một thời đầy ắp trầm hương, gió mang hương trầm về tắm mát thịt da con gái nơi này?.
Nhưng thực tế thì sao, mời các bạn xem tiếp một câu chuyện:
Con gái La Hai
Gái Phú Yên đẹp mặn mà, tánh tình hiền lành thiệt thà, có sao nói dzậy. Đi học xa, bạn bè hỏi mầy quê ở đâu, cái rổn rẻng nói "Quơ ở Phú Eng". Ai cũng "Hả..hả", nghĩ đâu tít Phú Thọ ... dễ thương vô cùng.
Tương truyền, tổ sư phượt thủ Việt Nam là vua Gia Long Nguyễn Ánh khi bị quân Tây Sơn đánh tan tác, chạy té đái về miệt Phú Quốc, chiều chiều nằm ngắm mặt trời lặn nghĩ kế phục thù.
Cái bữa, Bá Đa Lộc là vị Giám mục người Pháp đánh dây thép Nguyễn Ánh lên bàn chuyện. Ánh tức tốc chèo thuyền lên. Hôm ấy, dưới gốc cây bần, Bá Đa Lộc khích "Ánh, mày đẹp trai, thông minh, lanh lợi, kỳ này tao chu cấp, mày xuống xác với Tây Sơn đi".
Ánh nghe xong như mở cờ trong bụng, bèn tức tốc quay về, gom hết quân, với mấy chục bà vợ, kéo ra Bình Định chơi tất tay một trận với Tây Sơn.
Mấy chục bà vợ của Ánh, người miền Tây, da trắng nõn, mũi dọc dừa, bà nào cũng đẹp, để ở nhà không yên tâm, mang theo cho chắc.
Lúc đi ngang Phú Yên, thấy La Hai khí hậu mát mẻ, cái bảo mấy chục bà vợ "Hoy mấy cưng ở lại La Hai nha, chồng đi đánh thằng Quệ xong chồng dzề". Mấy chục bà khóc rấm rức, tóc mây lòa xòa, bịn rịn chia tay Ánh.
Ánh đâu ngờ, Quệ chờ sẵn, đánh Ánh te tua, rượt chạy té khói tới đèo Cù Mông thì ngựa chạy hết nổi. Nghĩ tới mấy chục bà vợ xinh đẹp còn để trên La Hai, Ánh khóc hết nước mắt.
Bữa đó, ngựa của Ánh nằm thở phì phò, sẵn miệng nhai mấy lá cây bên đường, bỗng dưng khỏe lại. Đứng dậy chở Ánh chạy một lèo về Nam.
Lá cây ấy chính là lá trà Mã Dọ ngon nức tiếng ở vùng giáp ranh Bình Định - Phú Yên.
Mấy chục bà ở La Hai chiều chiều ra ngồi bứt cỏ nhìn xa xăm chờ Ánh về. Cái nghĩ, thôi mình xinh đẹp dzầy, Ánh đi biệt tăm, biết khi nào về. Cái mấy chục bà tản ra, lấy chồng, sinh con đẻ cái.
Sinh ra đứa nào cũng đẹp gái dễ thương. Nhà nào đẻ được con gái, là trong vùng lân cận tới tận nhà đặt cọc, dặn kỹ không nhận cọc ai nữa, xong gửi lúa, gửi bò, gửi gà... đặng ăn cho mau lớn rước về làm dâu.
Bởi thế, về Phú Yên mà nghe nẫu nói "Nhứt gái La Hai, nhì trai Đồng Cọ".
Là vậy.
Nguồn: Chudus
