Tắm tiên...(toàn tập) - I

Hành trình đi tìm sơn nữ tắm tiên

Hoàng hôn đổ bóng, các sơn nữ từ nương sắn, nương ngô đổ về bến tắm, khỏa trần nô đùa dưới con suối Thân. Đứng từ sườn núi Cọn nhìn xuống, dòng suối Thân lấp lánh ánh bạc, chảy điệu đàng ôm trọn bản Xuân. Ngày nay, ở nhiều nơi: đó chỉ là chuyện quá khứ mất rồi.

Thật ra thì khỏa thân tắm suối là một phong tục đẹp không thể tách rời trong nét văn hóa của một số dân tộc vùng Tây bắc, Tây nguyên. Ngày nay, nét đẹp ấy mất dần - thay vì tắm suối, các sơn nữ tắm tại nhà. Một phần do những ánh mắt tò mò của người miền xuôi, phần khác cũng do văn hóa hiện đại tỏa lan đến mọi xóm làng.

Giới ham du lịch bụi thường mê mải vùng đất Tây Bắc, không chỉ bởi vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng, mà còn cả sự “hoang sơ” của con người nơi đây. Những cô gái dân tộc ngực trần, khỏa mình dưới suối, hồn nhiên như thể chỉ có trời và đất, là hình ảnh đẹp và quyến rũ nhất của rừng núi.

Nhưng đó là chuyện của chục năm trước. Giờ đây, văn minh đã từ "trên trời rơi xuống" tận những bản làng xa tít mù khơi, qua sóng phát thanh, truyền hình, rồi những con đường được mở vào tận bản làng, khiến nhiều phong tục, tập quán của đồng bào mất đi, trong đó, tục tắm suối cũng mai một rất nhanh. Giờ đây, tìm được một con suối, nơi mà các thiếu nữ khỏa tấm thân ngọc ngà trong làn nước trong mát hiếm lắm.

Cách đây ngót 10 năm, tôi đã theo chân một số nhiếp ảnh gia, trong đó có cả những nhà nghiên cứu văn hóa phương Tây mê mải với văn hóa Mường, lên tận xã Lai Đồng (huyện Tân Sơn, Phú Thọ), rồi dành cả ngày trời núp trong bụi cỏ, sau vách đá, những mong chụp được những bức ảnh đẹp nhất, tự nhiên nhất về những sơn nữ tắm suối.

Những tấm hình chụp sơn nữ tắm suối ở Lai Đồng được các nhiếp ảnh gia, các nhà nghiên cứu văn hóa phương Tây in trong rất nhiều cuốn sách nghiên cứu về văn hóa Mường. Chuyện những sơn nữ tắm tiên đẹp ngời ngời dưới con suối Thân ở xã Lai Đồng trở nên nổi tiếng.
Lai Đồng nằm heo hút sau những dãy núi đá vôi hùng vĩ, cách trung tâm huyện Tân Sơn tới 30km. Vài năm trước, Lai Đồng gần như tách biệt với thế giới văn minh. Thế nhưng, giờ đây, con đường rải nhựa đã chạy xuyên qua trung tâm xã, xe chạy vọt qua suối Thân nhờ con đập tràn cắt ngang.

Dòng suối Thân vẫn chảy rì rào, nước vẫn trong vắt. Tuy nhiên, cái bến tắm chiều chiều đón hàng chục sơn nữ khỏa trần đẹp như tiên ấy giờ vắng bóng người.

Tôi ngồi cả buồi chiều trên tảng đá lớn, nơi mà tôi và các nhiếp ảnh gia 10 năm trước  từng chụp trộm sơn nữ khỏa trần, song tuyệt nhiên chẳng thấy “tiên nữ” nào ra suối. Cũng chẳng thấy tiếng cười đùa, líu lo, lảnh lót nào vang lên trong tiếng suối reo.
Đang lúc chán nản định nổ xe máy ngược ra Tân Sơn, thì gặp một cụ già lững thững đi ra phía bãi tắm, nơi mà các sơn nữ Lai Đồng thường khỏa trần. Cụ già lội xuống suối Thân không phải để tắm, mà để… đánh cá!

Tôi hỏi cụ chuyện các “tiên nữ” biến đâu mất, cụ bảo: “Ngày xưa, vợ ta từ thuở thiếu nữ, đến lúc về già, vẫn thường ra con suối này tắm tiên. Rồi con gái ta cũng vậy. Nhưng đến các cháu ta thì không còn tắm suối nữa rồi. Cán bộ cứ ngược con suối Thân này, đi xa nữa vào trong rừng, đến xã Đồng Sơn, thì mới tìm được con gái tắm suối”.

Thế là, tôi tiếp tục nhằm hướng đại ngàn Xuân Sơn lên tận vùng đất giáp ranh với Sơn La để tìm cho kỳ được một cái bến tắm, nơi mà theo cụ già đánh cá, các sơn nữ vẫn giữ phong tục khỏa trần nô đùa với làn nước mát.

< Hồn nhiên trẻ thơ...

Hỏi chuyện tắm suối, anh Hà Thanh Vận, Phó Chủ tịch UBND xã Đồng Sơn trở nên rất hào hứng.
Anh Vận kể, Lai Đồng và Đồng Sơn là hai xã nổi tiếng nhất Phú Thọ về "khoản" nhiều gái đẹp. Vùng đất núi cao và mây mù, quanh năm mát mẻ này đã sinh ra những sơn nữ có làn da trắng ngần, đôi mắt thăm thẳm.
Những năm trước, các nhiếp ảnh gia mê mải với núi rừng thường vào Đồng Sơn nhờ anh Vận dẫn đi dọc suối Thân, dòng suối mát lành chảy qua ngay trung tâm xã, để chụp hình sơn nữa tắm suối.

Bản Xuân nổi tiếng cả nước vì có nhiều người sống thọ, nhiều người sống tới trăm tuổi, đặc biệt là cụ bà Hà Thị Thẽm, hiện sống tới 110 tuổi. Bản Xuân cũng nổi tiếng vì có nhiều gái đẹp. Đại ngàn trong lành ôm trọn bản Xuân đã khiến sơn nữ nơi đây cứ trẻ mãi không chịu già.
Hình ảnh đẹp nhất của bản Xuân là lúc hoàng hôn đổ bóng đỏ rực những dải núi. Màu xanh của rừng trở nên thẫm hơn. Khi đó, các sơn nữ từ nương sắn, nương ngô đổ về bến tắm, khỏa trần nô đùa dưới con suối Thân. Đứng từ sườn núi Cọn nhìn xuống, dòng suối Thân lấp lánh ánh bạc, chảy điệu đàng ôm trọn bản Xuân. Cảnh tượng này đã lùi xa vào dĩ vãng.

Thế nhưng, bức tranh thủy mặc ấy giờ không còn bóng dáng những thiếu nữ khỏa trần nữa. Phó Chủ tịch xã Hà Thanh Vận thở dài: “Khi con đường được mở vào đến Lai Đồng, thì các các cô gái về nhà tắm.

Khách du lịch muốn được chiêm ngưỡng con gái bản tắm trần tiếp tục “mò” lên bản Xuân. Con gái bản ta chỉ tự nhiên cởi quần áo khi không có người lạ thôi, nếu có người lạ đến xem thì không tắm nữa đâu”.
Bến tắm bản Xuân dần vắng bóng sơn nữ khỏa trần kể từ ngày xuất hiện những ánh mắt tò mò của người miền xuôi. “Chỉ còn bến tắm duy nhất ở bản Bến Thân thôi nhà báo à! Nơi đó, các cô gái vẫn khỏa trần đầy suối” – Phó Chủ tịch xã Hà Thanh Vận bật mí với tôi như vậy…
Thep Homenh

Huyền thoại tắm tiên... (Phần 1)

Huyền thoại tắm tiên Tây bắc

Người ta vẫn kháo nhau, lên Tây Bắc mà xem con gái Thái tắm tiên. Con gái Thái da trắng như hoa ban, uyển chuyển với những đường cong tuyệt mỹ. Con gái Thái dịu dàng, hiền thục…

Mới nghe có vẻ như thô và phàm tục, nhưng với những người đã từng ở Tây Bắc, hoặc am hiểu văn hóa Thái thì cảnh con gái Thái tắm tiên là một phần không thể tách rời trong văn hóa Thái và nếu thiếu cảnh trữ tình, nên thơ ấy, suối ngàn Tây Bắc sẽ kém đi vẻ lung linh huyền ảo. Tây Bắc sẽ phần nào kém đi vẻ đẹp dung dị nhưng vô cùng lãng mạn, nên thơ.

Người ta đi ngắm các cô gái hòa mình với thiên nhiên đậm chất hoang sơ và huyền thoại như ngắm ánh bình minh trong sương sớm, ngắm hoa ban khoe sắc mùa xuân, hay thả hồn trong một tiếng chim lảnh lót đầu non, chẳng khác nào được nồng say trong vũ điệu xòe, hay lâng lâng trong men rượu cần ngọt lịm, một điệu khắp trữ tình… để rồi tự lúc nào thấy mình trong sáng hơn, biết trân trọng nâng niu những gì mà tạo hóa đã ban cho con người, giúp con người hướng thiện hơn, có thêm nghị lực, niềm tin, vươn lên trong cuộc sống.

Các cô gái Thái ngay từ lúc còn nhỏ đã được các bà, các mẹ dạy cho cách thắt khăn nơi thắt lưng – xài yêu để có được thân hình tuyệt đẹp theo tiêu chí: Eo kíu manh po – nghĩa là thắt đáy lưng con tò vò, giống như thắt đáy lưng ong của các cô gái miền xuôi.

Còn mái tóc luôn được chăm chút gội bằng các loại lá thơm như hương nhu, sả, bồ kết… và chải chuốt bằng nước vo gạo nếp. Lại được tắm mình trong không khí trong lành của thiên nhiên hùng vĩ, bởi vậy cô gái Thái nào cũng cao ráo, trắng hồng, mái tóc đen dài mềm mại.

Không những thế, các cô còn rất giỏi trong những công việc nội trợ như làm ruộng, quay xa, thêu thùa, dệt vải, múa xòe… mà những câu dân ca Thái đã miêu tả được phần nào:

Nướng quả ớt thơm mùi đĩa chéo
Đụng vào khung cửi vải thành hoa
Tung nắm tấm thành ra đàn gà…,
Úp bàn tay trái đã thành hoa đào

Ngửa bàn tay phải đã thành hoa tươi đất Mường Hỏ
Ngồi xổm thêu được thành hình chim phượng hoàng
Ngồi nghiêng quay sợi thành chùm hoa so se (dân ca Thái).

Vẻ đẹp chân chất, trong sáng đến mức thánh thiện của các cô gái Thái đã trở thành nguồn đề tài và cảm hứng vô tận cũng như làm nên sức sống cho bao tác phẩm thơ, ca, nhạc, họa…

Bởi vậy, khi ngắm các cô gái Thái dịu dàng trong trang phục truyền thống: váy đen bó sát người, xửa cỏm – áo ngắn lung linh đôi hàng mák pém – cúc bạc hình bướm, khăn piêu bồng bềnh trên đầu như áng mây xuân sớm tôn sắc hồng má đào thiếu nữ, một dải khăn xanh là điểm nhấn nơi thắt lưng và dây xà tích bạc buông lơi bên hông, mỗi người đều như thấy ngân rung trong lòng một cảm giác thanh cao trước một vẻ đẹp hoàn mỹ đến mức thật khó đặt tên, cứ dư ba trong lòng người và chợt thổn thức dâng dâng trong ký ức mỗi khi xa nhớ về Tây Bắc…

Sau mỗi buổi lao động về, các cô gái nghỉ chân bên suối, làn nước mát lành làm sạch sẽ bụi bặm, trả lại nước da trắng ngần của mẹ, của cha và tinh hoa của núi ngàn chung đúc hàng ngàn năm mới có được. Bao nỗi mệt nhọc trôi theo dòng nước, con người như được tiếp thêm nguồn năng lượng mới.

Nếu các chàng trai thường chọn nơi vực sâu, nước xiết để vẫy vùng thỏa sức trai thì các cô gái lại tìm nơi dòng chảy nông hơn, kín đáo.

Các cô quay mặt vào bờ, ý tứ cởi cúc áo, chiếc váy lúc này được kéo cao che kín khuôn ngực thanh tân, lội xuống nước tới đâu váy được nâng dần lên đến đó. Cho đến khi dòng nước đủ che kín thân mình, các cô gái khéo léo quấn chặt váy trên đầu như một bông hoa, dù bơi lội, đùa nghịch, chiếc váy vẫn không thể rơi được.

Thân hình tuyệt mỹ của các cô gái ẩn hiện dưới dòng nước biếc, thực đấy mà ảo đấy. Các cô hồn nhiên té nước, trong ánh chiều Tây Bắc, từ những bàn tay như bông hoa ban huyền thoại tung lên muôn ánh cầu vồng.

Dòng suối như lòng mẹ ôm ấp vuốt ve tấm thân tuyệt mỹ, sỏi đá nơi lòng suối thêm rạng ngời ngần trắng, chim rừng ngưng hót, gió như ngừng thổi, chỉ còn xanh ngắt đến thẫn thờ ngàn con mắt lá của đại ngàn.

Tất cả như lặng đi trước kiệt tác của núi ngàn Tây Bắc…

Những dòng suối của khắp vùng Tây Bắc thường có những cái tên vô cùng thơ mộng, chở đầy khát vọng về cuộc sống ấm no hạnh phúc, về tình yêu trắng trong chung thủy: Suối Tiên, Suối Mơ, Suối Xuân…

Không biết có phải từ khi các cô gái Thái khỏa mình trong dòng biếc, những dòng suối già nua trầm mặc chợt nhận ra mình có một trái tim và tâm hồn trẻ trung, để rồi cứ mộng mơ, khao khát một cuộc sống bình dị, yên vui – ước mơ cháy bỏng của bao đời? Để rồi những ai được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của suối nguồn Tây Bắc trong một chiều các cô gái Thái tắm tiên, chợt thấy mình trong sáng hơn, thanh cao hơn, như được hòa mình cùng đất và người của Tây Bắc huyền thoại…
Du lịch, GO! - theoTrần Nhương.com + internet

Huyền thoại tắm tiên... (Phần 2)

Sơn nữ tắm tiên – tuyệt tác núi rừng ở Phú Thọ

Hàng chục sơn nữ bỏ công cụ lao động trên những tảng đá lớn, rồi hồn nhiên trút xiêm y, như thể là chốn không người. Các tiên nữ phơi làn da trắng ngần ngồi trên tảng đá, khua chân dưới nước, nói cười rổn rảng, khiến cảnh đại ngàn âm u trở nên đẹp như một câu chuyện cổ tích. Đó thực là một bức họa thiên nhiên tuyệt tác.

Con đường vào bản Bến Thân (Đồng Sơn, Phú Thọ) nhầy nhụa bùn đất, cheo leo dốc ngược. Ngày trước, để vào Bến Thân, không có cách nào khác là cuốc bộ gần chục km. Con đường đang được một đơn vị lâm nghiệp của tỉnh mở để vận chuyển nguồn nguyên liệu ra ngoài.

Thế nhưng, đi được một đoạn, tôi đành phải vứt xe máy bên vệ đường, rồi cuốc bộ hơn giờ đồng hồ mới vào tới Bến Thân. Cơn mưa bất chợt đã khiến con đường trở thành bãi sình lầy bùn đất nhão nhoét, trơn trượt không thể đi nổi.

Bến Thân hiện ra với vài nóc nhà co cụm dưới thung lũng, chìm nghỉm trong sự bao bọc của rừng rậm.

Bến Thân là bản của người Dao, là nhóm người di cư từ Sơn La về lập bản từ những năm 60 của thế kỷ trước.

Hiện Bến Thân vẫn chưa có điện, nhà nào khá giả thì sắm máy thủy điện cá nhân, thắp vài bóng phập phù. Đại đa số vẫn dùng đèn dầu như người miền xuôi mấy chục năm trước.

Theo Phó Chủ tịch xã Hà Thanh Vận, chính vì cuộc sống tự cung, tự cấp giữa rừng già, ít giao lưu với bên ngoài vì đường sá xa xôi hiểm trở, nên đồng bào nơi đây vẫn giữ được những phong tục tập quán cổ xưa, trong đó có tục “tắm tiên” dưới suối.

Dòng suối Thân mát lành cắt con đường dẫn vào Bến Thân, chảy uốn lượn một vòng quanh bản trước khi chảy ra bản Xuân, xuống tận Lai Đồng để hòa vào sông Bứa.

Cô giáo tiểu học Lý Thị Thơm đã dẫn tôi cuốc bộ nửa ngày trời để đi tìm thượng nguồn suối Thân. Dòng suối này chảy ra từ bụng dãy núi đá vôi hùng vĩ.

Cô giáo Thơm cùng tôi chui vào một hang động khổng lồ, đi miên man mãi không hết lòng núi. Có một dòng sông ngầm chảy ào ào trong bụng dãy núi đá vôi đó.

Con suối Thân nhận nước từ lòng núi, nên mát lạnh trong mùa hè và ấm áp trong mùa đông. Nước trong đến nỗi, những vũng nước sâu vài mét vẫn nhìn thấy con cua đá đang bò lổm ngổm.

Chị Lý Thị M, người đàn bà góa chồng, ở tuổi ngót 40 vẫn đẹp rực rỡ như một bông hoa rừng nhẹ nhàng cởi chiếc gùi trên lưng, trút bộ quần áo lấm lem rồi hồn nhiên khỏa mình dưới dòng nước trong mát. Làn da trắng ngần lấp lánh, sóng sánh trong làn nước phản chiếu ánh mặt trời.

Tôi nhảy lên một tảng đá chụp ảnh lia lịa. Người đàn bà hai con này bẽn lẽn giấu kín mình sau vạt áo, đôi má chợt ửng đỏ. Chị bảo: “Mình già rồi, đừng chụp ảnh nữa, xấu hổ lắm. Nếu nhà báo muốn chụp hình thì chiều mình dẫn nhà báo lên bến tắm, ở đầu nguồn suối Thân, cuối bản cơ. Ở bến tắm đó nước trong vắt, mới có nhiều người đẹp”.

Khi mặt trời đã bắt đầu ngấp nghé đỉnh núi, hoàng hôn đỏ rực trên những mỏm núi gần núi xa. Bóng tối đã bắt đầu chìm ngập dưới các thung sâu.

Đứng trên sườn núi nhìn xuống, thấy từ những con đường mòn vắt vẻo trên sườn núi, từng đoàn người vác cuốc xẻng, gùi nặng trên vai đổ về bến tắm ở cuối bản.

Tôi và chị Mai lội bộ ngược suối, đến một tảng đá lớn, bến tắm là một bãi đá rộng mênh mông, nơi dòng suối Thân lắng nước từ thượng nguồn đổ về, rồi mới tiếp tục chảy xuống hạ nguồn.

Hàng chục sơn nữ bỏ công cụ lao động trên những tảng đá lớn, rồi hồn nhiên trút xiêm y, như thể là chốn không người.

Các tiên nữ ngồi trên tảng đá, phơi làn da trắng ngần, khua chân dưới nước, nói cười rổn rảng, khiến cảnh đại ngàn âm u trở nên đẹp như một câu chuyện cổ tích.

Khi đó, tiếng chim rừng ngừng hót, đàn vượn cãi nhau chí chóe trên núi Lìu cũng im bặt. Hình như, gió cũng ngừng thổi.
Nhìn từ xa mọi thứ đều mờ ảo trước mắt, chỉ có làn da của các sơn nữ là nổi bật giữa cảnh âm u, nhập nhoạng của chiều tà. Dòng suối Thân già nua, trầm mặc cũng trở nên lung linh, huyền ảo.

Cách bến tắm của các sơn nữ, có một bãi tắm của “sơn nam”. Điều kỳ lạ là bãi tắm của đàn ông Bến Thân rất kín đáo, được che kín bởi những lùm cây, những tảng đá lớn, mà nếu không đến gần, thì sẽ không nhìn thấy gì cả. Hơn nữa, đàn ông Bến Thân không khỏa trần hoàn toàn như các sơn nữ. Trong khi đó, các sơn nữ đều khỏa trần 100% và hồn nhiên nô đùa giữa thanh thiên bạch nhật.

Trong khi ngồi quan sát, tôi nhận thấy, đàn ông Bến Thân vào bãi tắm đều đi lối khác, và khi tắm xong, họ lại vòng lối khác để về, chứ không xuôi suối Thân, qua bến tắm của các sơn nữ để về bản.

Chị Mai bảo, sở dĩ chị em phụ nữ Bến Thân tắm trần truồng một cách vô tư thoải mái như vậy là vì đàn ông nơi đây không có “thói” nhìn trộm người tắm bao giờ.
Theo chị Mai, mặc dù các sơn nữ hồn nhiên tắm tiên như vậy, nhưng nếu xuất hiện người lạ, họ lập tức trốn sau tảng đá, hoặc dìm sâu dưới nước rồi mặc quần áo lại.

Trời tối, đứng quan sát từ xa, không thể nào chụp ảnh được, nên tôi cùng Mai “đánh liều” đi qua bến tắm tiên của các sơn nữ Bến Thân. Thấy người lạ, các sơn nữ vơ vội quần áo mặc ngay dưới nước, rồi núp sau những tảng đá nhìn tôi như người ngoài hành tinh.
Một số sơn nữ cẩn thận, sợ có người lạ bất chợt đi qua thì quấn váy trên đầu trong khi tắm. Khi phát hiện ra người lạ, người đẹp tắm tiên chỉ việc gỡ váy trùm kín cơ thể, rồi nàng hồn nhiên lên bờ mặc quần áo.

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hữu Nhàn (Chủ tịch Hội văn học nghệ thuật Phú Thọ) là người đã có mấy chục năm ăn rừng ngủ thác nghiên cứu phong tục tập quán đồng bào ở Thanh Sơn và Tân Sơn. Ông luôn đau đáu với những giá trị văn hóa của vùng đất bản bộ Vua Hùng.

Theo ông Nhàn, cũng như nhiều tập tục khác, tắm suối là nét văn hóa có từ hàng ngàn năm trước. Sau mỗi buổi lao động mệt nhọc trên nương, các bà, các chị, các em đều trầm mình tắm gội dưới suối trước khi về nhà. Làn nước mát lành làm sạch sẽ bụi bặm, trả lại nước da trắng ngần mà núi rừng và tạo hóa hàng ngàn năm mới tạo nên được. Sau buổi tắm suối, bao nỗi mệt nhọc trôi theo dòng nước, con người như được tiếp thêm nguồn năng lượng mới.

Do đó, theo ông Nhàn, việc bảo tồn nét văn hóa này cũng là điều cần thiết.

Tôi chợt khi nghĩ rằng, chỉ thời gian không xa nữa, con đường vào Bến Thân hoàn thành, người miền xuôi và đồng bào Bến Thân sẽ có sự giao lưu văn hóa mạnh mẽ. Và rồi, nhiều phong tục tập quán đặc sắc của đồng bào nơi đây sẽ mất đi. Bến tắm cũng sẽ vắng bóng tiên nữ, giống như bến tắm ở bản Xuân và Lai Đồng thuở nào.

Du lịch, GO! - Theo Phạm Ngọc Dương / VTC News

Theo: Dulichgo

*****