Làm sao tôi có thể kể cho các em biết rằng người Kinh của chúng tôi đang giết chết dân tộc các em từng ngày từng giờ.
Amai B’lan- Hơn nửa cuộc đời, tôi sống trong Thung Lũng Điện Tử (Silicon Valley) tại phía Nam của Vịnh San Francisco. Ở một nơi có vài chục giống dân sống cạnh bên nhau – và tiếng Anh được dùng như ngôn ngữ chính – tôi dễ có cảm tưởng mình là một công dân quốc tế, cùng với niềm xác tín rằng những phương tiện giao thông (và truyền thông) hiện đại đã khiến cho quả địa cầu trở thành nhỏ lại tựa như một ngôi làng: a global village.
Niềm xác tín này (vừa) hơi bị lung lay chút đỉnh, sau khi tôi nghe một
cô giáo trẻ – nơi một buôn làng heo hút – kể chuyện ở quê nhà:
Buôn nằm cạnh quốc lộ 25, bên cạnh con đường rách nát y như bản thân
mình vậy. Đi ngang qua nhìn vào buôn, sẽ thấy những ngôi nhà sàn nhỏ bé
đứng cạnh nhau, rúm ró, buồn bã và nín nhịn. Cả buôn có khoảng 70 nóc
nhà. 99% là người Jrai và một gia đình người Kinh đến bán tạp hóa giữa
làng...
Giữa buôn có trường làng, chỉ một phòng học. Lớp một học buổi sáng.
Lớp hai học buổi chiều. Lên lớp ba thì qua học ké Phùm Ang cách đó chừng
hai cây số. Lên lớp sáu thì phải vào Ia R’siơm học. Cả buôn từ trước
đến nay chưa có ai tốt nghiệp lớp 12...
Một hôm, tôi hỏi các em có biết các em đang sống ở nước nào không. Cả
lớp im phăng phắc nhìn nhau, phải gợi mãi, cuối cùng một em ngập ngừng
nói:
- Nước Việt Nam phải không cô?
Tôi hỏi tiếp:
- Ai biết, trên thế giới còn nước nào khác?
Lần này thì cả lớp hào hứng hẳn lên, rồi một em nhanh miệng nói:
- Dạ, nước sông Pa ạ.
Tôi không tài nào nhịn được cười bởi câu trả lời ngây thơ ấy, nhưng
ngẫm lại thì thấy chua xót quá. Buôn làng của các em bị những ngọn núi
chất ngất kia bủa vây, cuộc sống của các em chỉ có nương rẫy, trâu bò và
dòng sông miệt mài chảy. Mọi biến chuyển của thế giới bên ngoài không
lọt tới cuộc sống của các em được. (Amai B’lan. Nước Mắt Của Rừng. California: Nhân Ảnh, 2013).
Ô hay! Nếu đúng như thế thì (chả lẽ) trong cái làng địa cầu hiện nay
không có cái buôn Phùm Gi sao? Nhân loại dường như không ai biết đến địa
danh này, và vì “bị những ngọn núi chất ngất kia bủa vây, cuộc sống...
chỉ có nương rẫy, trâu bò và dòng sông miệt mài chảy” nên các em cũng
chả biết đến ai (khác) cả.
Global village: Ảnh: baogialai.com
Vẫn cứ theo lời của cô giáo Amai B’lan:
Cả Phùm Gi không có lấy một cái giếng. Đất nơi đây toàn đá, đào giếng
rất cực mà chẳng có nước, nên tất cả mọi sinh hoạt đều dùng nước sông
Pa. Sáng sáng, trước khi lên nương, những cô gái trong buôn đeo gùi ra
sông lấy nước. Họ vét một hố cát, ngồi chờ nước thấm vào, rồi múc từng
gáo nước đổ vào quả bầu khô gùi về nhà. Nước để nguyên trong quả bầu,
không nấu nướng gì hết. Khi nào uống cứ việc xách quả bầu lên tu một hơi
căng bụng đã đời. Ai chịu khó hơn thì chèo thuyền qua sông, tìm tới
những con suối trên núi. Người ta nói nước suối uống ngon nhất, sau đó
mới tới nước sông, nước giếng xếp hạng ba.
Địu con lấy nước: Ảnh Trần Thị Trung Thu
Cứ chiều đến, tôi lại ra sông nhìn người dân từ bờ bên kia chèo
thuyền về. Nắng vàng trải xuống lòng sông sóng sánh như lụa. Trời cao
xanh. Núi ngút ngàn. Cảnh tượng trông bình yên đến lạ. Con nít giờ đó
cũng ra sông tắm rửa, mong ngóng bố mẹ. Phụ nữ tranh thủ lấy nước, giặt
giũ quần áo. Bến sông trở nên nhộn nhịp hẳn. Cũng ở đây, tôi nghe người
dân kể về sông Pa với giọng điệu tiếc nuối. Họ nói: “Ngày trước sông Pa
trong xanh lắm, lại có nhiều cá nữa.
Gần đây có một cái thác rất đẹp gọi là thác tiên. Bây giờ thì hết
rồi. Mấy năm trở lại đây, sông Pa bắt đầu đục ngầu vì ô nhiễm, nhưng
người dân đâu còn cách nào khác là cứ phải tiếp tục uống thứ nước đó.
Nguồn nước ô nhiễm kéo theo bệnh tật. Viêm khớp, đau thận, đau bao tử là
những bệnh ít người thoát được. Theo họ, thà chết từ từ vì bệnh còn hơn
là chết ngay tại chỗ vì khát.
Trong buôn hầu như không có người già bởi lẽ đâu ai sống thọ tới 60.
Phân nửa học trò của tôi mồ côi cha hoặc mẹ từ khi còn rất nhỏ...
Cuộc sống của họ nếu cứ thế trôi qua thì cũng đã bần cùng lắm rồi.
Thế mà một ngày kia, cách đây khoảng hai năm, công ty Hoàng Anh Gia Lai
lập dự án xây thủy điện. Để có đất xây thủy điện, chính quyền lấy đất
của dân lại mà không hề đền bù một xu, rồi bán lại cho Hoàng Anh Gia
Lai. Kết quả, dự án đó nuốt hết một nửa buôn Phùm Gi và nuốt luôn cả sự
linh thiêng ở đây...
Con sông Pa dài 374 cây số chảy qua ba tỉnh Kontum, Gia Lai, Phú Yên,
nhưng lại phải đeo tới năm cái gông thủy điện vào cổ. Thủy điện Đồng
Cam, thủy điện Ba Hạ, thủy điện An Khê, thủy điện Ayun Hạ, thủy điện
Ayun Thượng. Bây giờ thêm một cái cạnh Phùm Gi này nữa là sáu. Tính ra,
trung bình cứ hơn 60 cây số là bị một đập. Ngày nay, các nước trên thế
giới không chơi thủy điện nữa vì nhiều tác hại, đến cả người dân nơi đây
cũng biết. Họ thấp thỏm lo sợ tới một ngày mình phải bỏ buôn ra đi vì
đập tràn. Và điều đó đã tới trước khi tôi rời nơi đây một tuần.
Dòng sông mùa khô cạn đến mức trâu bò có thể lội qua, nay dâng nước
lênh láng tràn bờ. Người ta đã ngăn đập lại. Con đập cách buôn chừng 200
mét nên Phùm Gi gánh chịu hậu quả nặng nề nhất và nhanh nhất của việc
ngăn dòng. Nước dâng lên tới sau nhà dân, bò vào vườn tược và gieo rắc
nỗi kinh hoàng...
Dòng sông hiền hòa ngày đêm có tiếng thác đổ nay hết rồi.
Những chiều ra sông lấy nước nay cũng hết rồi.
Dòng sông bây giờ là một đường băng nước khổng lồ, dơ bẩn và đục
ngầu. Nước đã dâng lên hơn hai mét. Mọi người không còn thấy con sông Pa
quen thuộc đâu nữa, mà chỉ thấy một con quái vật lúc nào cũng chực chờ
muốn nuốt chửng buôn làng... (S.đ.d trang 103-109).
Thủy Điện Hoàng Anh Gia Lai. Ảnh: Trần Thị Trung Thu
Sự có mặt bất ngờ của Hoàng Anh Gia Lai, trong phần cuối câu truyện của
cô giáo ở bản làng xa khiến tôi (thốt nhiên) nghĩ lại. Thôn Phùm Ghi, té
ra, đâu có bị thiên hạ lãng quên. Nó đã được chiếu cố bởi một công ty
kinh doanh đa ngành rất lớn mà tên tuổi chủ nhân đã “phủ khắp các mặt
báo” trong cũng như ngoài nước. Tờ Phụ Nữ gọi ông là “Cường Đôla: Doanh nhân thiếu gia nghìn tỷ" cùng với những chi tiết lý thú:
"Vào thời điểm đó, giới truyền thông lùng sục các thông tin về chuyện
làm ăn cũng như 'tài năng kinh doanh' của thiếu gia nhưng thu được kết
quả không nhiều. Một lãnh đạo của Công ty chứng khoán Sài Gòn – người có
thời gian làm việc với Nguyễn Quốc Cường khi công ty này tư vấn niêm
yết cho QCG cho biết: "Cường rất dễ chịu và là một người kinh doanh, chứ không có cách cư xử kiểu dân chơi bạt tử như mọi người đồn đại."
Trong khi đó, nếu tìm kiếm thông tin về Cường Đôla trên Internet thì
người ta sẽ nhận được vô vàn tin tức về thú chơi siêu xe, quá khứ của
một dân chơi khét tiếng nơi phố núi, mối tình với các chân dài như...
Cường Đôla đình đám với siêu xe Lamborghini Aventador màu vàng.
Nguồn ảnh và chú thích:http://www.phununet.com
Dù thỉnh thoảng vẫn lái xe qua lại trên freeway 1015– đoạn Hollywood
Freeway, băng ngang qua nơi cư ngụ của những minh tinh màn bạc Hoa Kỳ –
tôi vẫn chưa bao giờ có cái “may mắn” được tận mắt nhìn thấy một chiếc
“siêu xe Lamborghini Aventador” nào cả. Nó quá hiếm vì quá mắc, giá cả
đâu chừng nửa triệu Mỹ Kim!
Vẫn theo lời của tác giả Nước Mắt Của Rừng (*):
Người Jrai đã từng là chủ vùng đất này (tên Gia Lai đọc từ chữ “Jrai”
mà ra). Tổ tiên họ đã sống và đã chết ở đây. Họ có cách sống và văn hóa
của riêng họ. Không ai cảm thấy lạc lõng trong buôn làng của mình. Mọi
người gắn kết với nhau bằng truyền thống tâm linh vô cùng sâu sắc. Trên
đầu họ là bầu trời tự do. Dưới chân họ là đất rừng linh thiêng. Họ đã
sống như thế biết bao thế hệ. Mọi chuyện cứ diễn ra như thuở ban đầu cho
tới khi người Kinh tới.
Người Kinh tới, đặt ra những chủ trương ngu ngốc và vơ vét mọi thứ về
mình vì họ có quyền lực trong tay. Số liệu thống kê năm 2008 cho thấy ở
Gia Lai, người Kinh chiếm 52% dân số, trong khi người Jrai chỉ còn
33,5%. Người Kinh nghiễm nhiên trở thành ông chủ trên mảnh đất của người
Jrai, làm giàu trên sự lạc hậu của người bản địa nhưng không lúc nào
ngớt lời chê bai. Những người Jrai hiền lành và thật thà nhanh chóng trở
nên trắng tay và bị kinh hóa.
Bi kịch của người Jrai không lạ và cũng không mới. Khắp nơi trên quả địa
cầu này đã có rất nhiều giống dân bản địa đã từng trải qua những kinh
nghiệm (không may) tương tự. Tuy nhiên, khai thác vơ vét cạn kiệt mọi
tài nguyên thiên nhiên để mua sắm cả một dàn xe hơi (mỗi cái trị giá vài
trăm ngàn dollars) và dồn nạn nhân đến mức bị diệt vong thì là chuyện
(e) chỉ có thể xảy ra ở nước CHXHCNVN. Nơi mà vị chủ tịch nước đầu tiên
(ông Hồ Chí Minh) đã từng long trọng hứa hẹn – trong Thư Gửi Đại Hội Các Dân Tộc Thiểu Số Miền Nam, vào ngày 19 tháng 4 năm 1946 – như sau:
Đồng bào Kinh hay Thổ, Mường hay Mán, Gia Rai hay Ê Đê, Xê Đăng hay Ba
Na và các dân tộc thiểu số khác, đều là con cháu Việt Nam, đều là anh em
ruột thịt. Chúng ta sống chết có nhau, sướng khổ cùng nhau, no đói giúp
nhau.
Theo thông tin của Sở Văn Hóa, Thể Thao & Du Lịch Gia Lai:
Nhân kỷ niệm 60 năm Bác Hồ gửi thư cho đồng bào các dân tộc thiểu số
miền Nam, Ủy ban Mặt Trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp cùng Ban chỉ đạo
Tây Nguyên tổ chức kỷ niệm 60 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho
Đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam đồng thời đã lập bia thư tạc nội
dung thư Bác...
Toàn bộ nội dung bức thư được thể hiện kiểu chữ hộp, chất liệu đồng,
gắn trên phiến đá Thanh Hóa nguyên khối, nặng hơn 60 tấn, phía trên nội
dung thư tạc chân dung Bác Hồ trên biểu tượng đài sen. Di tích sẽ cung
cấp cho du khách và các nhà nghiên cứu những hiểu biết về tư tưởng đại
đoàn kết dân tộc của Bác, bổ sung vào kho tàng Việt Nam những trang tư
liệu quý giá... Hiện nay di tích đang được Sở Văn hóa, Thể thao và Du
lịch, Bảo tàng tỉnh Gia Lai lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch công nhận di tích lịch sử quốc gia...
Cái di tích của sự lường gạt trắng trợn này của ông Hồ Chí Minh – tất
nhiên – sẽ được ghi nhớ mãi mà không cần phải được tạc bằng đồng hay ghi
lên trên bia đá nào ráo trọi. Riêng về tội ác đối với những dân tộc bản
địa hiện nay thì tôi e rằng cả đám người Kinh, dù ở trong hay ngoài
nước, đều là đồng phạm. Im lặng trước tội ác là đồng lõa, chớ còn gì
nữa.
(*) Nước Mắt Của Rừng. Bút Ký của Amai B’Lan.Tựa: Phan Ni
Tấn.Nhân Ảnh Xuất Bản. Bìa và tranh: Khánh Trường.Trình Bày: Lê Hân
& Tạ Quốc Quang. Copyright @ 2013 by Trung Thu. ISBN:
978-0-9811982-9-3. Ấn phí và bưu phí 15 M.K. Sách có thể đặt mua theo
địa chỉ sau:
Mr. Lê Hân
375 Destino Circle, San Jose, CA 95133
U.S.A or han.le3359@gmail.com
*****
