TT - Tháng 7-1894, tại Anvers (Bỉ), trong một cuộc
triển lãm hoàn vũ về chó, hai chó Phú Quốc là Xoài và Chuối đã đoạt giải
cao, được ghi tên và lý lịch vào catalogue lưu trữ đến nay.
117 năm sau, tháng 7-2011, chó Phú Quốc lại xuất hiện
và đoạt giải trên sàn đấu xảo tại Paris, tuy nhiên thân phận thuần chủng
của nó đã bị nhiều biến cố làm nhạt phai. Đây cũng chính là lúc phải
tìm lại hồ sơ cội nguồn “sang trọng” về một loài chó quý của VN.
Xoáy Phú Quốc trở lại sàn đấu xảo
Ở Giải vô địch chó đẹp thế giới (World Dogshow) năm
nay, nhân kỷ niệm 100 năm ra đời của Liên đoàn Các hiệp hội nuôi chó
giống quốc tế (FCI), hầu hết chó lông xoáy Thái Lan đều được đưa sớm tới
Paris để tập dượt ngay trên sàn diễn từ ba ngày trước.
 |
| Chú chó Phú Quốc tên Xoài, từng đoạt giải nhì của dogshow đầu tiên ở Lille (Pháp) và mề-đay A của Triển lãm chó hoàn vũ tại Anvers, Bỉ, năm 1894. (Ảnh Tư liệu GS Dư Thanh Khiêm) |
”Đây là một dịp may phi thường để ít ra lần đầu tiên
tôi được tận mắt nhìn thấy sự khác biệt về thần thái một cách rất sâu
sắc giữa xoáy Phú (chó Phú Quốc lông xoáy) với xoáy Thái” - ông Phạm
Thành Bưởi, người có thâm niên làm quản lý các maître-chien (nhân viên
an ninh làm việc với cảnh khuỵển) thuộc đủ các quốc tịch tại Pháp, kể.
“Xuất hiện trước mắt chúng tôi là khoảng 40 con xoáy
Thái, chủ yếu là chó có màu lông tro rất ấn tượng. Không ai có thể chối
cãi mức độ và kỹ thuật cố định gen đã được áp dụng đến tối đa vớí xoáy
Thái. Trước mấy chục con xoáy Thái đỉnh cao được chăm bẵm cực kỳ cẩn
thận ấy, bên cạnh chúng tôi là Đốm và Vện, hai con chó Phú Quốc vô cùng
ung dung, tự tại!” - ông Bưởi kể tiếp.
Trên sàn đấu xảo Paris
Đốm và Vện là hai chó Phú Quốc đầu tiên được mời tham
gia “sàn đấu” quốc tế rất quan trọng này, sau 117 năm chó Phú Quốc từng
dự thi và chiếm hạng cao trong cuộc triển lãm hoàn vũ về chó tại Anvers
(Bỉ) hồi tháng 7-1894.
Trước khi bước vào Giải vô địch thế giới 2011, Đốm và
Vện đi tới đâu cũng thu hút sự chú ý của những người am hiểu. Bởi đây là
lần đầu họ được thấy tận mắt giống chó Phú Quốc đặc biệt của Việt Nam,
nhất là vì “dải kiếm phả“(dải lông xoáy trên lưng chó Phú Quốc, từ dùng
của ông Bưởi) và thần thái của chúng.
“Tại một quán ăn, khi chúng tôi đưa Đốm đi ngang dãy
bàn của khoảng 20 người Nhật đang ăn uống vui vẻ, một người chợt đứng
bật dậy. Ông ta hỏi đây có phải là chó Phú Quốc của Việt Nam, rồi quay
sang dịch nhanh câu trả lời của chúng tôi.
Tất cả người Nhật ở dãy bàn cùng đứng lên đề nghị được
chụp hình - ông Bưởi kể - Hẳn là trước đây họ đã có thông tin về chó Phú
Quốc, song điều làm tôi chú ý nhất chính là cái lễ của họ đối với chúng
tôi và con Đốm (lúc ấy Vện chưa kịp sang). Từ lúc đó trở đi, các phóng
viên Nhật Bản tỏ ra đặc biệt quan tâm tới sự kiện chó Phú Quốc xuất hiện
tại Giải vô địch thế giới năm nay...“.
Trước giờ Đốm và Vện chính thức ra sàn đấu Giải vô địch
thế giới, từ Paris ông Bưởi kể qua điện thoại: “Nhiều người am hiểu,
thuộc nhiều quốc tịch, đã hỏi chúng tôi rất nhiều khi phát hiện chó Phú
Quốc giữa Paris. Một phụ nữ châu Âu hỏi khá kỹ: “Đây là thứ chó lông
xoáy đến từ chó xoáy Thái?”. Tôi đáp: “Tổ phụ chúng đã cộng phần với một
số dòng chó khác để xoáy Thái có cơ hội hiện diện trên cõi đời này”.
Bà ta hỏi vặn: “Dựa vào đâu mà ông nói vậy?”. “Bà có
thấy con mắt của chúng không? Rất đen và tròng đen rất đầy. Thứ hai, cái
lưỡi đốm đen đặc dị. Thứ ba, độ kết của lông rất vừa đều. Thứ tư, đầu
và mặt không hề cần đến lớp da thừa. Thứ năm, chúng lộ rõ thần thái tinh
anh vượt trội xoáy Thái. Bà nhìn xem, độ đứng của đuôi và các khớp đầy,
dày gần như dồn cục của các khớp đuôi, tựa như một thanh trúc rất nhiều
đốt... khác hẳn với bộ đuôi thuôn, đơn sơ (tựa thanh trúc thưa đốt) của
chó Thái lông xoáy.
Vả lại, đuôi chó xoáy Thái luôn ngắn hơn, không có mấy
con luôn dựng cờ thẳng vọt. Cuối cùng, bà thấy bộ lưng của chó xoáy Thái
to bản và có chiều ngang bè, khác hẳn với cách kết cấu sống lưng hình
tam giác của chó lông xoáy Phú Quốc...” - nghe tôi giải thích, bà gật
đầu im lặng.
 |
| Hai chú chó Phú Quốc Vện và Đốm tại sàn thi đấu World Dogshow 2011 - Ảnh: Huỳnh Thanh Ngọc |
Xoáy Thái và “công nghệ dogshow“...
Sau hai cuộc thi ở cả Giải vô địch chó đẹp quốc gia Pháp, và Vô địch chó đẹp thế giới 2011 (tường thuật qua bài “Chó Phú Quốc du đấu xứ người”
), ông Lý Nguyên Khôn đã quyết định gửi chú chó Vện của mình ở lại
Paris thêm nửa tháng, tạo cơ hội cho ông Bưởi có dịp khảo sát thêm và
thử huấn luyện nghiệp vụ cảnh khuyển cho Vện. “Tôi xem đó cũng là góp
thêm một hình thức quảng bá chó Phú Quốc của Việt Nam ở nước ngoài“ -
ông Khôn giải thích.
Quả thật, sau 117 năm vắng bóng trên đấu trườngquốc tế,
chó Phú Quốc đang rất cần được quảng bá rộng rãi và sâu sắc hơn nữa,
trước khi có thể bước vào... thị trường các loại chó giống trên cả thế
giới.
Ông Khôn cho biết khoảng ba năm gần đây, ông thường
sang Thái Lan đều đặn để tìm hiểu về chó Thái lông xoáy (người Thái gọi
là “Mah Thai Lung Ahn”). Trong một số vấn đề đáng quan tâm, ông chú ý
nhiều tới “công nghệ tổ chức dogshow“ở Thái Lan và từng quan sát mười
dogshow bên đó.
Tại Thái Lan, hầu như tuần nào cũng có dogshow diễn ra
lần lượt ở nhiều địa phương, hầu hết do các câu lạc bộ tổ chức. Họ luôn
chọn địa điểm thi chó đẹp tại các trung tâm mua sắm, giải trí, nhằm kết
hợp chặt chẽ với các ngành dịch vụ và thương mại khác nhau, trong khi
mục tiêu chính vẫn là tạo điều kiện để các chủ chó, cơ sở nuôi chó giống
có điều kiện mang chó đẹp ra thi để giành giải (thậm chí “móc ngoặc“với
nhau để luân phiên chia giải), qua đó xây dựng thương hiệu riêng.
Nhờ vậy mà thị trường chó Thái lông xoáy đã bùng nổ
trong những năm 1988-1993. Người Thái lùng mua những con “Mah Thai Lung
Ahn” đẹp để mang ra dogshow dự thi, rồi gây giống và bán con cháu của
những chó đoạt giải (giá một con chó xoáy Thái loại đẹp có thể lên tới
khoảng 20.000 USD). Cũng nhờ vậy, vào năm 1993, với sự hỗ trợ của Hiệp
hội Những người nuôi chó giống Nhật Bản, chó Thái lông xoáy đã được FCI
công nhận trong danh mục các giống chó trên thế giới.
Hiện nay ở Thái Lan có trên 50.000 con xoáy Thái có
giấy xác nhận của Hiệp hội Chó Thái (DAT).Trong 20 năm gần đây, người
Thái đã nỗ lực sàng lọc, lai tạo nhằm “đúc“ được những con xoáy Thái cao
hơn, nặng hơn, biết nghe lời chủ hơn với loại lông một màu (đỏ, đen,
xanh xám hoặc vàng lợt). Nhờ vậy, chó Thái lông xoáy đã được bán ra một
số nước trên thế giới. Tại Mỹ có khoảng 500 chó Thái lông xoáy được nuôi
trong hộ gia đình, và đã ra đời Hiệp hội Chó lông xoáy Thái Lan ở Mỹ.
Giá bán chó xoáy Thái ở Mỹ khoảng 2.000-3.000 USD/con.
Lời thừa nhận của “Khun Sterling”
TT - Nhiều tài liệu và website Thái Lan vẫn tuyên
truyền rằng chó lông xoáy Thái Lan là tổ tiên của chó Phú Quốc. Thực hư
ra sao?
 |
 |
Thần thái của chó Phú Quốc (trên) và bốn dòng chó
Thái lông xoáy với bốn màu lông đỏ, vàng, xanh xám và đen - Ảnh: H.Thiện
và tư liệu
|
Mọi giống chó xoáy đều có gốc... Thái Lan?
Ngày 28-7-1993, chó lông xoáy Thái Lan được Liên đoàn
Các hiệp hội nuôi chó giống quốc tế (FCI) công nhận trong danh sách các
loài chó giống trên thế giới, xếp vào nhóm 5 - phân nhóm 7 (chó săn có
hình dáng chó nguyên thủy).
Ngày 10-12-1996, chó lông xoáy Nam Phi (Rhodesian
Ridgeback) được FCI công nhận, xếp vào Nhóm 6 - chó săn bằng khứu giác
và các giống liên quan, cùng nhóm với chó đốm (dalmatian) vì cùng là
giống chó do con người lai tạo ra từ đầu thế kỷ 20, để lần theo vết máu
mà săn những người nô lệ trốn chạy.
Trong khi đó, chó Phú Quốc lông xoáy của VN đang được
xúc tiến đăng ký lại với FCI, vào nhóm 5 (những giống chó nguyên thủy và
chó spitz), thuộc phân nhóm 8 (các giống chó săn nguyên thủy có dải
lông mọc ngược trên lưng). Hiện nay, theo FCI, phân nhóm 8 thuộc nhóm 5
này chưa có giống chó nào.
Nhiều nhà sử học Thái Lan thống nhất rằng chó Thái lông
xoáy bắt nguồn từ miền đông Thái Lan hơn 300 năm trước. Mặc dù vậy,
theo website http://www.ianimals.com/,
hiện vẫn chưa có thư tịch cổ nào xác thực nguồn gốc ấy. Mặt khác, một
kết quả phân tích gen từ 300 mẫu ADN thu từ các chó Thái lông xoáy trên
khắp Thái Lan, do Trường đại học Thú y Fresno thuộc Đại học California
(Mỹ) thực hiện trong hai năm 2001-2002 đã cho biết: chó Thái lông xoáy
là dòng duy nhất, không liên quan với cả chó lông xoáy Rhodesian lẫn chó
Phú Quốc lông xoáy.
Nhưng nhiều website Thái Lan vẫn tuyên truyền rằng chó
lông xoáy Thái Lan là... tổ tiên của chó Phú Quốc. Họ kể về những bức
tranh trên vách đá, được cho là có niên đại hơn 3.000 năm (hang
Tum-Pra-Toon, ở tỉnh Uthai-Thani), trong đó có một tranh vẽ con chó “rất
rõ ràng, trông giống con chó Thái lông xoáy ngày nay” (?).
Họ cũng kể rằng thuở xưa, có một vị vua của VN từng bôn
tẩu sang Xiêm (Thái Lan), khi trở lại quê hương có mang theo một con
chó Thái lông xoáy nên có thể từ đó mà nảy sinh chó Phú Quốc ở VN? Từ
giả thuyết đó, thậm chí người Thái còn phát triển thành câu chuyện về
một số nhà lữ hành đến từ châu Phi đã mang về những con chó Phú Quốc,
cho lai tạo với giống chó hottentot bản địa để tạo nên dòng chó ari lông
xoáy ở Nam Phi, về sau được gọi là chó Rhodesian lông xoáy.
Phản bác lập luận trên, giáo sư Dư Thanh Khiêm, hiệu
trưởng Viện Giáo dục Woluwe-Saint-Pierre, ở Brussels (Bỉ), phân tích:
“Tất cả các cuộc du hành, và cả lịch sử đất nước Xiêm La, đều nằm trong
bộ sách Abrégé de l‘histoire générale des voyages (Tóm tắt lịch sử tổng
quát các cuộc du hành), ấn bản năm 1780, của tác giả Jean-François de la
Harpe, thành viên Viện Hàn lâm Pháp. Tôi khẳng định giả thuyết mà người
Thái tự nêu ra không có trong sách ấy“.
Vậy mà hai nhà khoa học Mỹ Merle Wood và Merle Hidinger
lại nói theo người Thái Lan, rằng xoáy lưng chỉ từng có ở chó xoáy miền
đông Thái Lan và chó xoáy châu Phi, nên xoáy lưng ở chó Phú Quốc “chắc
chắn bắt nguồn từ giống chó Thái”. Họ cũng nói hệt như người Thái, rằng
cách đây ít nhất 400 năm, những ngư dân Thái Lan đã vô tình trở thành
các nhà tạo giống khi đem theo chó Thái lông xoáy đi đánh bắt cá hoặc
buôn bán ở vùng biển Phú Quốc (?).
Qua tìm hiểu khá nhiều website và tài liệu của Thái Lan
và nói theo Thái Lan, chúng tôi đã phát hiện hai điều thú vị. Thứ nhất,
hầu như nguồn tài liệu mà họ trích dẫn đều được xuất bản từ năm 1978
trở về sau. Thứ hai, nhiều tài liệu loại ấy thường rơi vào tình trạng
“giấu đầu hở đuôi”.
Lời thừa nhận từ “Khun Sterling”
Ông Jack Sterling được xem là người Mỹ tiên phong trong
việc nhập khẩu chó Thái lông xoáy vào Hoa Kỳ từ năm 1994. Cũng vì vậy,
ông từng được các báo, tạp chí nổi tiếng như The New York Times, Los
Angeles Times, Esquire, Newsweek phỏng vấn. Tại Thái Lan, ông được gọi
là “Khun Jack Sterling” với sự kính trọng.
Người Thái không chỉ xếp ông vào danh sách những nhà
nhân giống chó Thái lông xoáy rất nổi tiếng, mà còn khẳng định “Khun
Sterling” đã dạy họ rất nhiều vấn đề mà người nhân giống gặp phải, như
cách đối phó với bệnh u nang biểu bì (“hạt” trên cổ chó xoáy), kể cả về
tính cách của chó xoáy, về một số phương pháp lai tạo, chăm sóc chó, với
mục tiêu phát triển bộ lông và màu lông, vóc dáng, thể trọng tốt hơn
cho chó Thái lông xoáy ở các thế hệ tiếp nối...
Tuy vậy, vào năm 2006, qua Internet, những người yêu
chó Phú Quốc lại bất ngờ phát hiện một cuộc tranh cãi giữa “Khun
Sterling” với Hiệp hội Chó Thái Lan (DAT) về nguồn gốc thật sự của chó
Thái lông xoáy. Mọi chuyện bắt đầu từ việc anh kimquiufc vào website
Xoáy Thái của Jack Sterling để đăng hình bầy... chó Phú Quốc dễ thương
của anh! Ngay sau đó, ông Sterling đã gửi một email từ địa chỉ
houseofsakorn@yahoo.com để vặn hỏi vì sao đăng hình chó lạ lên website
của ông chỉ dành cho xoáy Thái, rồi lại hỏi tiếp đó là... giống chó gì
mà đẹp vậy.
Lúc 13g24 ngày thứ hai 25-9-2006, ông Sterling lại gửi
thư cho anh kimquiufc, viết rằng giờ đã biết về anh và cho phép tham gia
website Xoáy Thái của ông để kể vài câu chuyện hay ho, trung thực về
chó Phú Quốc và về họ chó Thái. Đoạn cuối trong email ấy của ông
Sterling là những câu sau: “Chúng tôi có một con chó Thái lông xoáy màu
vện, song theo ý tôi thì đó là từ những con chó mà người Thái đã đánh
cắp từ VN trong những thập niên trước... và tuyên bố rằng chúng là chó
Thái. Tôi phải hoàn toàn thành thật. Tôi hoàn toàn không tin người Thái.
Ý bạn thì sao?” - ký tên ATB, Papa Jack.
Từ đó, cộng đồng người nuôi chó Phú Quốc đã tìm thấy trên website http://www.thairidgebackdog.com/
đoạn tranh luận sau của “Khun Sterling” với DAT: “Jack Sterling TRD:...
TRD (Thai Ridgebacks - chó Thái lông xoáy) không phải là giống chó đã
có hàng ngàn năm. Chúng là một giống chó lai giữa những con chó Phú Quốc
của VN. Đây mới là giống chó thuần chủng (có thể) mà những người nuôi
chó Thái trước đây đã quyết định lai tạo các giống chó lai tạp hiện có ở
Thái Lan với những con chó Phú Quốc được mang đến đây từ nhiều năm
trước.
Bà nội của Somkits và bác/chú đã mang những con chó này
từ vùng đảo ấy về và không nói với ai về việc này... Chó Thái lông xoáy
màu đỏ (red TRD) như chúng ta biết hiện nay có nguồn gốc từ những con
chó này. Còn chó màu xám và vàng là những con chó lai. Một số bản năng
săn bắt đã bị hạn chế và chúng trở thành những con chó canh gác. Một số
người cũng tin rằng giống chó boran cổ xưa không lông cũng đã được dùng
để lai tạo ra giống chó Thái lông xoáy ngày nay... và chúng ta có giống
chó có lông cực ngắn với da bị biến đổi sắc tố...”.
Những trang sách cổ và giải vô địch thế giới
TT - Từ đầu thế kỷ 19 đã có sáu cá thể chó Phú Quốc
được đưa về châu Âu. Trong đó, có bốn con thuộc sở hữu của ông Fernand
Doceul, một quan chức người Pháp nắm quyền ở các tỉnh Nam bộ và
Campuchia.
Qua tới Pháp chỉ ba con còn sống và được tặng cho vườn
thực vật Paris. Trong nhiều tạp chí chuyên ngành, những con chó Phú Quốc
ấy đã được nhiều nhà động vật học thời đó xem xét và đề cập tới như
giống chó duy nhất trên thế giới có dải lông mọc ngược. Đáng kể nhất là
tác giả Henri de Bylandt, một bá tước người Hà Lan, đã soạn bản Tiêu
chuẩn cho chó săn thỏ Phú Quốc để đưa vào cuốn sách Les races de chiens,
ấn bản năm 1897, giới thiệu cùng với tiêu chuẩn của trên 300 giống chó
khác.
 |
| GS Dư Thanh Khiêm (phải) giới thiệu bản sách cổ Les races de chiens của bá tước Henri de Bylandt với những người yêu chó Phú Quốc - Ảnh tư liệu |
Bí mật trăm năm trong sổ phả hệ của Hiệp hội hoàng gia...
Hai chó Phú Quốc còn lại thuộc sở hữu của ông Gaston
Helouin, sống tại Helfaut, Pas-de-Calais, miền bắc nước Pháp. Đó là Xoài
(chó đực, tên Pháp là Mango) và Chuối (chó cái, tên Pháp là Banane),
từng đoạt giải thưởng tại cuộc thi chó đẹp đầu tiên ở thành phố Lille
(Pháp) vào năm 1894, sau đó đoạt mềđay A và B của cuộc triển lãm chó đẹp
hoàn vũ, diễn ra tại Anvers (Antwerpen), nước Bỉ từ ngày 14 tới
16-7-1894.
Từ những năm 1980, có một nhà sư phạm gốc Việt đã dành
phần lớn thời gian, công sức và tiền bạc để sưu tầm các thư tịch cổ của
phương Tây, qua đó chứng minh rõ về quá khứ lẫy lừng của chó Phú Quốc
qua các tài liệu khoa học hồi thế kỷ 19. Đó là giáo sư Dư Thanh Khiêm -
hiệu trưởng Viện Giáo dục Woluwe-Saint-Pierre, ở Bruxelles (Bỉ).
“Với cuốn Les races de chiens, điều tuyệt vời nằm ở chỗ
những chứng cứ khoa học hiển nhiên về chó Phú Quốc đã sớm được ghi nhận
từ 117 năm trước. Bên cạnh đó lại có một điều bí mật nằm trong cuốn
catalogue của cuộc thi hoàn vũ tại Anvers: những con chó thắng giải,
được ghi vào catalogue này thì cũng được ghi tên vào sổ phả hệ của Hiệp
hội SRSH (Hiệp hội Hoàng gia Thánh Hubert - vị thánh bổn mạng của tất cả
thú vật) của Vương quốc Bỉ - giáo sư Khiêm bật mí - Trong bối cảnh FCI
chưa ra đời, điều này có nghĩa chó Phú Quốc đã được một trong năm thành
viên sáng lập FCI nhìn nhận. Tuy cuốn catalogue này đã biến mất khỏi
“Tàng kinh các” của Hiệp hội SRSH Bỉ, nhưng tôi vẫn sưu tầm được bản
phóng ảnh tài liệu hiếm hoi ấy, khiến một số anh em ở Việt Nam khi được
xem đã không khỏi xúc động!“.
Bốn năm tâm huyết cho nước cờ đầu
“Cũng trong thập niên 1980, có một anh bạn đã ra Phú
Quốc tìm mua chó với mục đích đưa sang Bỉ, trao cho tôi để tìm cách đăng
ký bản tiêu chuẩn với FCI. Cuối cùng, anh bị “kẹt“ tại sân bay Tân Sơn
Nhất. Lần thứ nhì, có một anh bạn khác cũng làm như vậy, song lại bị hải
quan Thái Lan tịch thu chó! Những nhiệt tình đóng góp của chúng tôi đã
kết thúc qua tiếng thở dài của anh bạn: “Trễ rồi, bạn ơi! Chó Thái đã
được nhìn nhận, mình đành bó tay thôi! - giáo sư Khiêm kể - Tôi không
muốn khoanh tay ngồi nhìn vì giải pháp vẫn còn đó. Ngạn ngữ Pháp có câu
“Hãy nhanh lên một cách chậm chạp”. Tôi nhận thức được rằng cần có sự
chung sức của những người tâm huyết với chó Phú Quốc, để từng bước một
sẽ cùng nhau cố gắng đạt ước mơ đưa con chó Phú Quốc trở lại với vị trí
vinh quang từng có”.
Giải pháp mà ông vạch ra chính là: cần lập ra một hiệp
hội quốc gia của Việt Nam về chó giống để đăng ký là thành viên dự bị
của FCI; xây dựng bản tiêu chuẩn chó Phú Quốc dựa trên bản tiêu chuẩn
mẫu mực về chó Phú Quốc mà bá tước Henri de Bylandt đã mô tả; tổ chức
các dogshow để thu hút nhiều chó đẹp dự thi, nhất là chó Phú Quốc, từ đó
xác nhận giống và chớp thời cơ đưa chó Phú Quốc ra thế giới vào năm
2011.
“Khi FCI long trọng tổ chức dogshow thế giới kỷ niệm
100 năm tuổi ở Paris, chúng ta có quyền mang chó Phú Quốc dự thi, tạo
bàn đạp để đề nghị FCI công nhận lại một giống chó đã được ghi nhận từ
sổ phả hệ của Hiệp hội SRSH của Bỉ, chứ không phải là một giống chó mới“
- giáo sư Khiêm phân tích.
Ngày 11-1-2007, ông Yves de Clercq, giám đốc điều hành
FCI, đã có thư gửi giáo sư Khiêm, nêu rõ: “Cơ quan FCI có hai tập sách
của bá tước Henri de Bylandt và quả thật chúng tôi đã có dịp ngưỡng mộ
giống chó này, chó săn Phú Quốc mà hình như hồi xưa khá phổ biến. Tuy
nhiên, hiện nay giống chó này không còn nằm trong danh sách những giống
chó được FCI nhìn nhận, duy chỉ có hiệp hội quốc gia chó giống của nước
có giống chó được quyền đề nghị FCI nhìn nhận giống chó ấy...”.
Lá thư của lãnh đạo FCI càng chứng tỏ tầm nhìn xa của
giáo sư Khiêm cùng các bước đi được “lập trình chặt chẽ“. Vì vậy, nhiều
sự kiện quan trọng đã diễn ra lần lượt tại Việt Nam kể từ năm 2007: tổ
chức hội thảo đầu tiên về chó Phú Quốc, mở đại hội thành lập Hiệp hội
Những người nuôi chó giống Việt Nam (VKA) năm 2008 và nộp đơn xin gia
nhập FCI (2009), thông qua bản tiêu chuẩn chó Phú Quốc (2009) và bắt đầu
tổ chức các cuộc thi chó giống. Tháng 10-2010, tại Dortmund (Đức), Đại
hội đồng FCI đã thông qua quyết định chấp thuận cho VKA gia nhập FCI
trước hết với hình thức đối tác theo hợp đồng, theo điều lệ của FCI...
Ngày 28-1-2011, giáo sư Khiêm chia sẻ trên Diễn đàn chó
thuần chủng Việt Nam (DIV): “Sự hỗ trợ nhiệt tình của tổng thư ký Hiệp
hội Quốc gia chó giống Pháp (SCC) đã mang lại kết quả mong muốn. Lãnh
đạo giải vô địch thế giới 2011 chính thức chấp nhận việc chó Phú Quốc dự
thi dogshow mang ý nghĩa lịch sử này. Thế giới đang mở rộng vòng tay
chào đón chúng ta”.
Ngày 1-7-2011, giáo sư Khiêm viết tiếp trên diễn đàn
này: “Như một lời nhắn gửi... Với sự giúp đỡ của anh em, ngày 20-7-2007
trong buổi họp báo tại TP.HCM, tôi đã nói đến ước mơ nhìn thấy con chó
Phú Quốc được nhìn nhận trên đấu trường quốc tế trước khi vẫy tay chào
cuộc đời. Cảm ơn lãnh đạo FCI đã hỗ trợ đất nước chúng ta. Cảm ơn lãnh
đạo SCC Pháp Jean Jacques Dupas, một người bạn gần 40 năm qua - những
người đã cho phép chó Phú Quốc tham dự sự kiện lịch sử 100 năm. Tôi đã
làm những gì có thể và không hề hổ thẹn với lương tâm. Trong những giây
phút tưởng mình lìa xa cuộc sống, những ý tưởng cuối cùng dành cho quê
hương yêu dấu. Mong mỗi người trong chúng ta ý thức trách nhiệm của
mình”.
Những ngày qua dù còn trong bệnh viện, vị cố vấn này
của VKA vẫn liên tục gửi email về, động viên VKA cố gắng tổ chức chu đáo
dogshow quốc tế đầu tiên của Việt Nam vào cuối năm nay, nhằm đạt tới
một điều kiện cần có “để bốn năm tới chúng ta sẽ là thành viên dự bị của
FCI, có thể tái đăng ký chó Phú Quốc vào danh sách của FCI...”.
Mới đây, một ủy viên ban chấp hành VKA vừa kể với chúng
tôi: giáo sư Khiêm từng gợi ý anh em về việc dựng tượng chó Xoài trên
đảo Phú Quốc...
Lời cảnh báo trăm năm trước
TT - Nguy cơ tuyệt chủng của chó Phú Quốc
từng được nêu ra ngay trong bài báo viết về loài chó có dải lông mọc
ngược rất đặc biệt này. Tác giả là ông Fernand Doceul, người đã nhân
giống chó Phú Quốc vào cuối thế kỷ 19 và tặng lại vườn thực vật Paris.
 |
| Một chú chó Phú Quốc trèo qua cổng rào cao 2m tại trại Thanh Nga trên đảo Phú Quốc - Ảnh: Quốc Hưng |
Họa tuyệt chủng
Bài được đăng trên tờ Le Chenil, số ra ngày
30-7-1891, có đoạn: “Những cư dân trên đảo (Phú Quốc) khẳng định với tôi
rằng chúng đang có nguy cơ biến mất và hầu như chỉ còn lại vài con, do
người An Nam đã mang những con chó thuộc các giống thông thường ra đảo
và cho lai với những con chó ở đảo...“.
Tháng 7-2007 tại TP.HCM, hồi chuông cảnh báo về họa tuyệt chủng của chó Phú Quốc lại được gióng lên từ cuộc hội thảo chuyên đề về giống chó này: chỉ còn khoảng 1% chó Phú Quốc thuần chủng, số còn lại đã bị lai tạp các giống khác!
Mới đây vào đầu năm 2011, một chuyên gia người Mỹ đến
từ Viện Huấn luyện chó K9 nổi tiếng của Mỹ đã ra đảo Phú Quốc tìm mua
bốn con chó Phú Quốc
mang về huấn luyện nghiệp vụ cho một dự án khai thác kim loại quý ở
Việt Nam. Anh này mất gần một tháng “quần” khắp đảo, cả ở thị xã Rạch
Giá của Kiên Giang rồi thất vọng kết luận: “Không có chó Phú Quốc nào thuần chủng!”.
 |
| Chó Phú Quốc cắn rách cả lưới B40. Ảnh: Hữu Thiện |
Năm 2007, có một chàng trai 26 tuổi đã bỏ công khảo cứu
sâu hơn về những tiêu chuẩn dân gian đối với chó săn Phú Quốc. Chàng
trai đó là Lê Văn Quốc Hưng, hiện là ủy viên ban chấp hành Hiệp hội
Những người nuôi chó giống Việt Nam (VKA).
“Tôi kỳ vọng có thể vận dụng những tiêu chuẩn dân gian để gìn giữ những đặc tính của chó Phú Quốc
cổ trong quá trình lai tạo, bảo tồn” - anh Hưng nói về công trình của
mình như một gửi gắm. Những khảo cứu của anh cho ra chân dung loài chó Phú Quốc khá rõ ràng.
Chó Phú Quốc qua con mắt dân gian
Tại Phú Quốc xưa kia, do cách biệt địa lý, từng có
những dòng chó lông xoáy sống ở những khu vực khác nhau trên đảo mang
những nét di truyền ổn định khác biệt. Chó khu vực Cửa Cạn, Ba Trại,
Đồng Bà có trọng lượng 12-16kg, nhỏ con nhưng nhanh nhẹn, thiên về lùng
sục, rượt đuổi và săn mồi nhỏ. Chó khu vực Bắc Đảo (Rạch Vẹm, Gành Dầu)
thường có màu đen, lớn con, trọng lượng 16-20kg, có con đạt 25-30kg,
thiên về săn thú lớn, đấu tay đôi với heo rừng và nai.
 |
| Chó Phú Quốc không chỉ giỏi leo trèo mà còn nhảy rất cao, một "kỳ tích" mà chó Thái lông xoáy và nhiều giống chó khác khó thể làm nổi. Ảnh: Quốc Hưng |
Nhiều thợ săn như bác Sáu Khương thích chó Bắc Đảo vì họ thường săn bắt thú lớn trong rừng nguyên sinh ở Gành Dầu, Cửa Cạn.
Nhỏ nhất là chó khu vực Suối Tranh - Suối Đá, chỉ
“nhỉnh hơn chó phốc chút xíu, lông sát gần như trụi, đuôi khô nổi lên
từng khấc như đốt trúc”. Bác thợ săn Chín Cua Đinh kể: “Có con chó nhỏ
xíu, gặp thân cây đổ leo qua còn hổng nổi, vậy mà nó săn rất hay, lần
nào cũng trúng”.
Mỗi đàn chó đi săn thường có 3-6 con, với một con
làm đầu đàn. Chó trong đàn săn không nhất thiết phải lớn con. Chó
nhỏ vóc nhưng đánh hơi tốt vẫn được vô đàn săn. Thợ săn thường
đặt tên chó là con Cắn, con Rượt, con Đuổi... để lúc gặp con mồi là
thuận miệng hô: “Cắn nó”, “Đuổi nó”, “Rượt nó”...
Kiểu săn chính của chó Phú Quốc
là lùng sục kết hợp rượt đuổi quãng ngắn, thích hợp với cách săn mồi
trong rừng nguyên sinh, rừng chồi với cây cối và gai, bụi um tùm. Màu
lông chó săn phải tiệp với màu rừng nên những con trắng đốm thường không
được chọn vì màu lông quá sáng, dễ bị con mồi phát hiện.
Thợ săn Phú Quốc không ưu tiên chọn những chó có móng đeo vì dễ làm chó bị vướng dây choại, búi cỏ khô... trong rừng.
Phần lớn chó Phú Quốc
là con hơi đất (có rãnh nhân trung cạn, hay chúi mũi xuống đất hít,
khịt, rất nhạy mùi con mồi để lại dưới đất), trong khi chó đầu đàn bắt
buộc phải là con hơi gió (rãnh nhân trung sâu, trong mũi có một khoang
rộng, rất giỏi theo mùi hơi vương trong gió dù con mồi có băng qua sông,
suối). Trong đàn săn phải phối hợp cả chó hơi đất lẫn hơi gió để đảm
bảo khả năng săn đuổi hiệu quả trên nhiều địa hình. Các tiêu chuẩn dân
gian của bộ hơi còn tập trung vào mũi của chó: mũi khít thì rít hơi
mạnh, mũi ướt thì thính mũi.
Chó đầu đàn phải đạt các tiêu chuẩn của bộ cắn: bộ
ria mép và râu cằm hướng về phía trước, mắt sâu, mõm to và bằng
(gan dạ, dạn cắn). Những con chó loại này dám đấu tay đôi, đeo và
cắn vào cổ thú lớn như nai hay heo rừng.
Thợ săn Phú Quốc còn đúc kết các tiêu chuẩn của bộ chạy
như chó mình lá (ngực sâu, mông cao hơn đầu, chạy lâu không mệt), chó
vừa chạy vừa kêu hắc hắc (chạy bền, hơi giỏi). Họ cũng thích chó sườn
khít, cẳng chân thẳng và nhỏ (chạy tốt, nhẹ chân), khoeo chân sau
thẳng (búng, bật tốt), bàn chân chụm hình sò huyết (dạng chân mèo,
chạy nhẹ nhàng, gọn gàng) và tránh chọn chó có bàn chân tượng (dạng chân
thỏ hay bị đạp gai, què chân).
Một thợ săn Phú Quốc, ông Minh Đìa, tin rằng chó săn có
xoáy lưng đối xứng kéo dài từ bả vai đến cuối hông là chó thiện chiến,
săn lần nào cũng trúng. Xoáy bên hông, tại phần eo, là chó săn được mồi
lớn. Chó có xoáy “túi tiền”, xoáy “bị gạo” (bên hông sườn) là “chó may
độ”, săn lần nào bắt được mồi lần đó.
Chó “may độ” cũng phải có đuôi vót cần câu, gục gục
theo nhịp đi. Họ cũng chọn chó bỏ đuôi đúng bên (đực trái, cái phải),
nếu không bỏ đúng bên thì coi như... “bỏ luôn con chó”. Chó lông dày thì
“nặng nước” và “nhát nước”, lông sát thì “nhẹ nước”, “dạn nước”. Chó
trán bằng sống dai, chó trán vồ hay chết yểu.
Các thợ săn kỳ cựu cũng phủ nhận một số truyền thuyết
như lưỡi đốm đen rắn cắn không chết, vì từng có nhiều đàn săn bị tổn
thất do chó săn bị rắn cắn trong khi đi săn hoặc bảo vệ chủ...
Nguy cơ từ chó Phú - Thái
Gần mười năm qua đã xuất hiện những chó Phú Quốc lai chó becgiê Đức, chó Phú Quốc lai pitbull, lai chihuahua, lai với chó Thái lông xoáy (được gọi là chó Phú - Thái... Mới đây, vài người có ý định cho chó Phú Quốc lai với chó rhodesia lông xoáy ở Nam Phi, hay lai với chó akita inu - quốc khuyển của nước Nhật!
Ông Bùi Quốc Việt, ủy viên ban chấp hành VKA - phụ trách giống chó Phú Quốc, ước tính có hơn 800 chó Phú - Thái trên cả nước, nhiều hơn cả số chó Phú Quốc có thể đạt chuẩn xác nhận của VKA.
Ông Lê Tuấn, chủ trại TrangLe Neapolitan Mastiff nổi
tiếng ở Bắc Mỹ - người đã nhân giống ra nhiều chó đẹp, đoạt nhiều chức
vô địch, nói dứt khoát: “Cần phải loại chó Phú - Thái ra khỏi chương
trình bảo tồn và phát triển chó Phú Quốc. Mục tiêu quan trọng của chúng ta là sàng lọc nhằm bảo tồn và phát triển chó Phú Quốc
với tư cách dòng chó săn nguyên thủy có dải lông mọc ngược trên lưng để
Liên đoàn Các hiệp hội nuôi chó giống quốc tế (FCI) công nhận lại một
giống chó, chứ không phải lai tạo một giống chó mới để đăng ký với
FCI!”.
Kịch bản nào cho hậu duệ “cụ Xoài”?
TT - Tại sàn đấu của cuộc thi chó đẹp thế giới năm 2011
do Liên đoàn Các hiệp hội nuôi chó giống quốc tế (FCI) tổ chức, các
giám khảo quốc tế đã dựa vào bản tiêu chuẩn chó Phú Quốc, do Hiệp Hội những người nuôi chó giống Việt Nam (VKA) công bố, để chấm Đốm và Vện.
 |
| Xe bán chó ở bến tàu cao tốc An Thới, đảo Phú Quốc. Cả người mua và bán đều thoải mái, không quan tâm gì đến các tiêu chuẩn chó Phú Quốc chính thức - Ảnh: Quốc Hưng |
Bản tiêu chuẩn ấy đã dựa vào bản tiêu chuẩn cổ về chó Phú Quốc
do bá tước Henri de Bylandt mô tả, sau khi ông trực tiếp chấm Xoài và
Chuối ở Anvers vào tháng 7-1894. Trong cuốn Les races de chiens (ấn bản
năm 1897) của ông, chó Phú Quốc
là giống chó duy nhất có dải lông mọc ngược, và là một trong 316 giống
chó đầu tiên có bản tiêu chuẩn được ghi nhận. Vì vậy, bản tiêu chuẩn
hiện nay của VKA rất phù hợp để tiến tới tái đăng ký chó Phú Quốc với FCI, do FCI đã tạm ngừng đăng ký các giống chó mới, chỉ công nhận lại một số giống chó đã được ghi nhận.
Những nguy cơ
Từ đảo Phú Quốc, ông Nguyễn Văn Phúc - người chuyên cung cấp chó Phú Quốc cho nhiều tay chơi trên cả nước - cho biết giá chó Phú Quốc lên không tưởng tượng nổi sau chuyện Đốm, Vện ra nước ngoài thi chó đẹp.
Dĩ nhiên những chó được hét giá cao ở TP.HCM hay ở Phú Quốc bây giờ đều gần với tiêu chuẩn chó Phú Quốc của VKA. Bởi vì bản tiêu chuẩn ấy đã được FCI dựa vào để chấm chó Phú Quốc tại Paris mới đây.
Tuy vậy, rõ ràng người dân ở đảo Phú Quốc còn chưa biết
tới bản tiêu chuẩn của VKA. Và chuyện từ trăm năm trước bây giờ vẫn
tiếp diễn: người dân vẫn bỏ mặc việc phối giống tự nhiên của chó Phú Quốc
với bất kỳ giống nào. Giá được xác định từ các “lái chó“- những người
vừa biết lùng sục chó theo tiêu chuẩn VKA, lại vừa biết chiều theo thị
hiếu của những người mua chưa am hiểu. Vì vậy, thậm chí họ sẵn sàng bán
cả chó Phú - Thái (chó Phú Quốc lai chó Thái lông xoáy) với nhãn “chó Phú Quốc“.
Ở một chiều ngược lại, có website đăng một dự án bảo tồn chó Phú Quốc với đề nghị chính quyền địa phương ra quy định nội bất xuất, ngoại bất nhập: cấm xuất (có thời hạn) chó Phú Quốc
ra khỏi đảo, kiểm soát chặt việc nhập những chó giống khác chó xoáy
lưng (vậy là được nhập chó Thái lông xoáy hay Phú - Thái?) vào đảo. Đồng
thời phải... triệt sản, hoặc chuyển vào nuôi ở trại tập trung đối với
những chó giống khác đang có mặt trên đảo.
Có một số trại chó toàn quảng bá nhiều huyền thoại không có thật về chó Phú Quốc
để dễ bán chó không theo tiêu chuẩn của hiệp hội quốc gia. Một số
chuyên gia của VKA gọi đó là những trại chó “dân gian“. Theo ông Bùi
Quốc Việt, ủy viên Ban chấp hành VKA, phụ trách giống chó Phú Quốc,
có những trại mang danh bảo tồn nhưng lại đặt tiêu chí thương mại lên
hàng đầu, trong khi lại có tới sáu cái thiếu rất căn bản.
Đó là: thiếu kiến thức về tiêu chuẩn chó Phú Quốc; thiếu kiến thức về chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng trị bệnh cho chó Phú Quốc;
thiếu kỹ càng trong chọn lọc con giống; thiếu kinh nghiệm nhân giống;
thiếu năng lực tài chính cho dự án dài hơi; thiếu cả sự quản lý chặt chẽ
đối với đội ngũ nhân công trong trại.
Lộ trình “1.000 cá thể”
Ngay từ lúc đang diễn ra dogshow thế giới ở Paris, giáo
sư Dư Thanh Khiêm - cố vấn đối ngoại của VKA - đã gửi thư về nước lưu
ý: “Trong bốn năm tới VKA cần hoàn thành tốt vai trò đối tác có hợp đồng
để là thành viên dự bị của FCI. Bên cạnh đó, cần đạt tới điều kiện cần
có là gây dựng số lượng 1.000 cá thể chó Phú Quốc có giấy tờ, đảm bảo chó không bị nguy cơ tuyệt chủng nhằm tái đăng ký chó Phú Quốc vào danh sách các giống chó của FCI”.
 |
| GS Dư Thanh Khiêm và con số 0% về số chó Phú Quốc thuần chủng - Ảnh: KIM QUI |
Bốn năm với chỉ tiêu 1.000 cá thể chó Phú Quốc
ấy liệu có khả thi? Ông Lý Nguyên Khôn, chủ của Vện, nêu một phép tính
nhẩm: “Tôi đang có hai chó đực và sáu chó cái có chọn lọc. Nếu tính đơn
giản hằng năm mỗi chó cái đẻ một bầy năm con thì trại sẽ có thêm 30 chó
con. Qua tuyển chọn và được cấp giấy xác nhận, sau bốn năm riêng trại
tôi có thể góp 100 chó Phú Quốc trong chỉ tiêu 1.000 con đạt chuẩn“.
Ông Bùi Quốc Việt, ủy viên ban chấp hành VKA, cho biết
tới nay, qua ba dogshow cấp quốc gia và cấp câu lạc bộ, mới có khoảng...
20 chó Phú Quốc,
đa số là chó đực, được cấp giấy Pedigree loại C, ghi vào phụ lục sổ phả
hệ. Mặt khác, VKA chỉ ước lượng trên cả nước có khoảng 700 chó Phú Quốc
có thể nhân giống: TP.HCM có 150-200 con, Hà Nội 100-150 con, đảo Phú
Quốc 150-200 con, và chừng 100-150 con ở các khu vực khác.
Đặc biệt, hầu như chưa có bao nhiêu người nuôi chó Phú Quốc
nhận thức đầy đủ về bệnh u nang biểu bì (Dermoid Sinus, gọi tắt là DSC -
một bệnh bẩm sinh do di truyền ở cả ba giống chó xoáy trên thế giới).
Tuy tỉ lệ chết vì bệnh này không cao, song chó bệnh sẽ không đạt yêu cầu
để làm chó giống, kể cả những con cùng cha mẹ chưa lộ bệnh và cả những
con đã được chữa bệnh.
Những kịch bản cho hậu duệ “cụ Xoài”?
Và vẫn còn đây hàng loạt bài toán chưa được giải quyết rốt ráo. Chẳng hạn có nên lập trại chó Phú Quốc,
quy mô nào là thích hợp, tổ chức ra sao? (Thái Lan hiện có khoảng
50.000 chó Thái lông xoáy có giấy nhưng không có loại hình trại chó kiểu
Việt Nam). Tìm đâu và hỗ trợ ra sao một đội ngũ các nhà nhân giống chó
chuyên nghiệp (breeder) thay cho kiểu “phong trào“nhà nhà nuôi chó Phú Quốc?
Thêm nữa, bài học thực tế về những đóng góp của “Khun”
Jack Sterling - breeder người Mỹ - vào sự phát triển dòng chó Thái lông
xoáy ở Thái Lan cũng nhắc chúng ta chiêm nghiệm vấn đề này: Làm sao để
Việt Nam có được những breeder đẳng cấp quốc tế tham gia gây dựng lại
đàn chó Phú Quốc thuần chủng theo tiêu chuẩn VKA?
Trong kịch bản phát triển đàn chó Phú Quốc “hậu duệ cụ Xoài“, thách thức trước hết là làm sao vận động những người nuôi đưa chó Phú Quốc
tham gia dogshow càng nhiều càng tốt, nhất là đưa chó cái đi show (nếu
được xác nhận rất lợi cho việc xây dựng đàn con có giấy sau này).
“Bên cạnh dogshow, sắp tới VKA sẽ nghiên cứu tổ chức loại hình Agility Show (thi nhanh nhẹn) với chó Phú Quốc, nhằm định hình việc duy trì thần thái sắc sảo của chó Phú Quốc,
gần với tiêu chuẩn chó cổ vốn thuộc nòi chó săn kết hợp giữa tốc độ với
khứu giác - ông Tạ Ngọc Sơn, phó chủ tịch VKA, khẳng định - Mặt khác,
VKA sẽ chú trọng xây dựng và huấn luyện đội ngũ giám khảo trong nước
giỏi về chó Phú Quốc theo tiêu chuẩn giám khảo quốc tế của FCI”.
Theo chúng tôi, VKA nên sớm chủ động tổ chức truyền
thông đúng và không ngừng cập nhật với báo chí, với cả các ngành chăn
nuôi - thú y, văn hóa - du lịch, công thương... và với chính quyền Phú
Quốc, với người dân ở đảo Phú Quốc và cả trên đất liền...
***
Dù cho có thể được đề cử và bình chọn là “quốc khuyển” của Việt Nam sau này, chó Phú Quốc
vẫn còn cả chặng đường dài trước mặt để tìm lại... “căn cước” của mình:
được tái đăng ký với FCI, và ngày càng thuần chủng với gien ổn định,
với thần thái và tố chất đặc trưng của những cụ tổ Xoài, Chuối...
 |
Bức tượng chó Phú Quốc
đầu tiên trên thế giới, xuất hiện ở châu Âu, tác giả là nhà điêu khắc
chuyên về động vật Rembrandt Bugatti (1884-1916). Tượng rất đẹp song vẫn
có một lỗi nghiêm trọng: nhà điêu khắc thể hiện cái đuôi xoắn, trong
khi chó Phú Quốc
là một giống chó săn đuổi, nếu cái đuôi bị xoắn (do lai tạp) thì không
thể đảm bảo chức năng giữ thăng bằng khi săn mồi ở tốc độ cao. (Ảnh tư
liệu GS Dư Thanh Khiêm).
|
 |
| Khung xương tiêu chuẩn của chó Phú Quốc - tiêu chuẩn "cụ Xoài" - Ảnh tư liệu |
 |
| Chú chó Phú Quốc tên Phèn (màu vàng sậm, bị xích, ở bên phải ảnh). Chủ lúc ấy của Phèn, ở đảo Phú Quốc, không thích nó vì nhỏ con và hay cắn các con trong bầy… Ảnh: Quốc Hưng |
 |
| Cũng chú chó Phèn ấy, từ đảo Phú Quốc được mua về TP.HCM, sau ba tháng đã khôi phục vóc dáng và sự tự tin, khả năng săn bắt thú nhỏ và ý thức về lãnh địa cũng trỗi dậy rất cao… (Ảnh: Quốc Hưng) |
 |
| Ảnh chụp tại Bắc Đảo, gần hòn Móng Tay, đảo Phú Quốc: một chó Phú Quốc lội ra biển và lội về, như… chuyện thường ngày ở huyện đảo này - Ảnh: Quốc Hưng |
 |
| Ảnh chụp tại cảng An Thới, đảo Phú Quốc: chó Phú Quốc cũng thích nghi với điều kiện sống trên tàu. Ảnh: Quốc Hưng |
 |
| Khi gần như tất cả những chó Phú Quốc đẹp đã được bán “lên bờ”, chó trên đảo Phú Quốc chỉ còn những con có chất lượng cỡ chó mẹ này ở Bãi Thơm. - Ảnh: Quốc Hưng |
 |
| Xe bán chó ở bến tàu cao tốc An Thới, đảo Phú Quốc. Người mua lẫn người bán hầu như rất ít biết về tiêu chuẩn chó Phú Quốc chính thức. - Ảnh: Quốc Hưng |
 |
| Một ca giải phẫu để lấy ra u nang biểu bì (DSC) lấn sâu tới màng cứng của tủy sống. - Ảnh tư liệu |
 |
| Cô Trương Quân Vân Anh (ngồi bên phải), nhân viên Sacombank, nhờ đọc báo Tuổi Trẻ nên đã nhận ngay ra Vện tại sân bay Tân Sơn Nhất khi chú chó Phú Quốc này vừa được đưa từ Paris về. Mới gặp, mà cả Vện và người đẹp đều… lưu luyến nhau! - Ảnh: Hữu Thiện |
HỮU THIỆN
Chó Phú Quốc du đấu xứ người
Chó Phú Quốc: Huyền thoại và sự thật
