Con người phải hiểu rằng
chúng ta không thể sống nếu không có Mẹ Trái Đất, nhưng hành tinh này
vẫn có thể sống mà không cần chúng ta. Evo Morales
Dù đau xót khi chứng kiến sự tàn phá vô
cảm của con người với rừng (lá phổi của trái đất), tôi vẫn chưa nghĩ ra
sự thiệt hại về kinh tế cho đến khi đọc bài blog của B/S Hồ Hải vè giá
trị của lâm sản. Theo B/S Hải, mỗi m3 của gỗ trắc tốt Việt Nam có giá
khoảng 36,000 USD trong khi loại gỗ rẻ nhất cũng thu về hơn 15,000 USD
mỗi m3. Một vòng qua google về giá cả của các cây rừng nguyên sinh xác
nhận khung giá này.
Năm 1993, tổng số gỗ trong các khu rừng
Việt là 1,025 triệu m3 (khoảng 76 m3/mẫu-hectare trên 14 triệu mẫu diện
tích). Vài nghiên cứu khác chỉ ghi nhận đến 728 triệu m3. Giai đoạn
1993 đến 2009, cả nước mất khoảng 7,650 mẫu mỗi năm hay 122,400 mẫu
trong 16 năm tương đương với 9.3 triệu m3 gỗ. Nếu tính giá bèo là
15,000USD mỗi m3 gỗ bán ra, các lâm tặc và đồng lõa đã bỏ túi 139 tỷ
USD. Đây là một mất mát lớn gấp 30 lần Vinashin, bằng 115% GDP của Viêt
Nam trong 2012 và gấp 3 lần số nợ xấu của các ngân hàng theo báo cáo
hiện nay. Số tiền này có thể xây 7 triệu nhà xã hội (20,000 USD mỗi căn)
để tặng không cho các hộ nghèo; hay trả tiền ăn học cho 25 triệu trẻ em
miền sâu miền xa trong 12 năm học (trung bình 500 USD/năm/em).
Dĩ nhiên, tôi và đến 99% dân số không
có thẩm quyền gì về pháp luật nên những phân tích…chỉ là những phân
tích. Tuy nhiên, sự im lặng tuyệt đối của xã hội với một vấn nạn kinh tế
tầm cỡ này là một điều khó nuốt cho mỗi bữa ăn.
Global Witness
Nhìn lại hoạt động của Global Witness
(GW) trong 20 năm vừa qua, chúng ta nhận thấy là GW đã trung thực đi
đúng với tôn chỉ và mục tiêu của tổ chức. Một là giúp cho những hộ nghèo
ở vùng có tài nguyên không bị các thế lực tư bản hay quan chức “móc
túi” cho nghèo thêm; hai là bảo vệ môi trường “sống” cho toàn cư dân của
trái đất. Họ đã thành công ngăn chận “kỹ nghệ kim cương máu” ở Phi Châu
cũng như những tàn phá rừng và khai thác gỗ ở Campuchia thời Khmer Đỏ, ở
Indonesia, ở Liberia, ở Myanmar…
Phương thức hoạt động của họ không nhắm
vào quan chức hay công ty địa phương, mà vào các nhà tư bản Tây phương
đang đổ tiền tài trợ cho các dự án này Trong phi vụ kim cương máu”, mục
tiêu chính là tập đoàn kim cương lớn nhất thế giới, DeBeers. Khi bị áp
lực của dư luận người tiêu dùng không muốn vấy bẩn vào “kim cương máu”,
DeBeers ngưng thu mua và thị trường teo tóp ngay qua đêm. Mục tiêu khi
tấn công vào việc phá rừng khai thác lâm sản của các quốc gia đã nêu tên
là vào các nhà tài trợ dự án và các công ty mua bán gỗ.
GW làm việc hoàn toàn dựa trên nguyên
lý tư bản,” Khi dòng tiền ngưng chảy vào một lãnh vực kinh doanh, các dự
án sẽ tự hủy diệt theo thời gian”. Người Tàu hay nói, “con cá nó sống
vì nước”.
Vì được tài trợ một phần bởi các chánh
phủ Anh, Mỹ, Âu…GW không bao giờ đụng trực tiếp đến các tầng lớp chánh
phủ hay quan chức, vì đây là phạm trù của Bộ Ngoại Giao của các chánh
phủ tài trợ cho họ. GW biết nên không bao giờ lấn sân qua các hoạt động
chánh trị hay đánh đấm với các công ty địa phương.
Cho nên khá khôi hài khi các công ty
Việt Nam có tên trong bản cáo buộc của GW lên tiếng phản bác, phủ nhận
hay mời GW dến thăm quan cơ sở. Cũng như khi các chánh phủ Việt, Miên,
Lào…vội kết tội “phản động” cho GW với chiếc mũ “thế lực thù địch”. Cả
trăm tờ báo lề phải được huy động hay trả tiền để bới móc, lăng mạ GW
hay nhà sáng lập George Soros. Các ngài đã phản ứng quá nhanh, quá nhậy
và tốn tiền cũng như thời giờ vô ích.Tất cả các mạng truyền thông thế
giới không chút quan tâm đến các phản bác của các ngài và chỉ đợi phản
ứng chính thức từ các nhà tư bản tài trợ như Deutsche Bank, IFC, Temasek
Holdings, BIDV hay quỹ Jaccar…
Tư bản có trách nhiệm
GW là một công cụ của thế giới tư bản
để chống lại những lạm dụng quá đà của quyền lực. Những nhà tư bản
thường cho là mình “bất bại” và trong mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận cho
công ty, các nhà quản lý đôi khi vượt qua ranh giới của lương tâm để đạt
“chiến thắng”. Những hoạt động vô vụ lợi của GW là tiếng còi báo động
sớm cho các công ty đa quốc, các ngân hang, quỹ đầu tư thế giới cũng như
các mạng truyền thông chính thống khác.
GW (và các nhóm vô vụ lợi khác của toàn
cầu) cộng với tự do ngôn luận là những rào cản hữu hiệu để nền kinh tế
tư bản có được một chuẩn mực đạo đức và trách nhiệm với xã hội chung
quanh. Vì lòng tham con người là vô hạn nên chúng ta cần những công cụ
như GW, dựa trên những lý tưởng đáng ca ngợi của tuổi trẻ còn biết cảm
xúc với những nỗi đau của con người và thiên nhiên. Đó mới thực sự là
cốt lõi của văn hóa và văn minh nhân loại.
Lại chuyện mất hay được?
Một câu hỏi khác của một nhà báo cũng
làm tôi phải suy nghĩ. Là người Việt, ông phải ủng hộ doanh nhân Việt
chống lại bọn “ngoại xâm”. Ông nghĩ thế nào về hậu quả kinh tế cho ngành
cao su Việt Nam khi đối diện với cáo buộc của GW?
Thú thật, tôi yêu quê hương nhưng không
có một lòng ái quốc cuồng tín. Tôi tự hào với thành quả tốt đẹp mà các
sinh viên, các khoa học gia, các doanh nhân Việt đã gặt hái trên khắp
thế giới. Nhưng tôi cũng xấu hổ khi đọc về những tội phạm ma túy, xã hội
đen Việt…trên các mạng truyền thông toàn cầu. Tôi xấu hổ khi phần lớn
đối tác, bạn bè, sinh viên ngoại…vẫn nghĩ đến Việt Nam như là một banana
republic (cộng hòa quả chuối).
Về hệ quả kinh tế, chúng ta sẽ thâu
nhặt những gì chúng ta đã gây trồng. Nếu các nhóm môi trường và các định
chế truyền thông khác tham gia để tăng cường độ của lời cáo buộc, tôi
nghĩ là nhiều cổ đông hay quỹ đầu tư sẽ rút ra khỏi các dự án cao su của
Đông Dương để tránh tai tiếng. Ngoài sự thiếu hụt cho dòng tiền luân
chuyển, các công ty có thể còn bị sức ép về giá cả nếu các nhà tiêu dùng
lớn tìm nguồn cung cấp khác ngoài Đông Dương. Đây là rủi ro lớn nhất về
lâu dài.
Tuy nhiên, sau khi bỏ túi ngon lành 139
tỷ đô la trong 16 năm qua, các đại gia Việt có thể mất vài tỷ đô la?
Chỉ là muối bỏ biển. Các chân dài kiếm nhiều hơn thế từ các đại gia
trong 6 năm qua.
Alan Phan
*****
