Có thể nói xe đạp và xe gắn máy là phương tiện di chuyển chiếm đa số
tại miền Nam trước 1975 và cho đến nay, xe gắn máy vẫn là phương tiện di
chuyển được nhiều người sử dụng nhất . Bài này xin nhắc lại một số xe
gắn máy đã hiện diện tại miền Nam trước 1975.
Nói
đến xe gắn máy thì chắc là mọi người sống tại miền Nam trước đây đều
biết đến xe Mobylette. Vì Việt Nam là thuộc địa của Pháp nên hãng
Motobécane của Pháp, chế tạo ra chiếc Mobylette, đương nhiên là hiện
diện trên thị trường Việt Nam. Nhưng nhiều người biết đến tên Mobylette
hơn là Motobécane. Xe Mobylette ở Việt Nam có loại Mobylette vàng và
Mobylette xanh. Cả hai đều dùng động cơ 49,99cc để được xếp vào loại
vélomoteur, không cần bằng lái, nhưng Mobylette vàng thì nhỏ hơn, chỉ
có ống nhún phía trước, còn Mobylette xanh thì lớn, nặng hơn có ống
nhún ở cả bánh trước lẫn bánh sau nên đi êm hơn và giá cao hơn .
Mobylette Xanh
Mobylette Vàng
Xe Mobylette xem chừng ra không thay đổi nhiều lắm qua nhiều năm. Xe
Mobylette trong thập niên 1950 thân là những ống tuýp hàn lại. Qua
thập niên thì thân làm bằng tôn ép. Màu sắc cũng ít thay đổi. Có lúc
Mobylette vàng đổi thành Mobylette xám. Xe Mobylette được chế tạo để dễ
sử dụng. Xe không cần sang số mà dùng embrayage automatique, vặn ga
lớn thì xe chạy nhanh, vặn ga nhỏ lại thì xe chạy chậm và đứng lại. Khi
muốn nổ máy thì chỉ cần đạp cho nhanh là xe nổ máy. Đạp hoài không nổ
thì chỉ gần gạt môt cái chốt ở đĩa có dây couroie ăn vào động cơ để
tách rời động cơ và bánh sau thì có thể đạp bộ về nhà.
Velo Solex
Velo Solex 1951
Nếu có khi nào trong lúc bạn đạp xe đạp rồi nghĩ bụng sao không gắn
một cái động cơ nhỏ lên xe đạp để khỏi phải đạp thì ý nghĩ đó đã có
người nghĩ đến và chế tạo ra chiếc
Vélosolex. Xe Vélosolex là một
chiếc
xe đạp có gắn động cơ lên bánh trước. Động cơ này làm lăn một cục đá
tròn phía dưới . Khi người lái kéo cái cần trước mặt thì cục đá dở hổng
lên khỏi bánh trước và có thể đạp như xe đạp. Khi đạp đến một tốc độ
nào đó, hạ cần xuống thì tốc độ của xe làm cho động cơ nổ máy và động
cơ kéo chiếc xe đi bằng bánh trước. Khi xe đã chạy ngon trớn thì người
lái có thể rút chân lên miếng để chân nhỏ ở giữa xe mà ngồi một cách
thoải mái. Từ một ý kiến rất giản dị phát xuất giữa thế kỷ 20, xe
Vélosolex vẫn còn tồn tại qua đến đầu thế kỷ 21.
Quảng cáo xe Mobilette
Hình xe Mobylette trên tem thư Cộng Hòa Pháp
Vì cách sử dụng giản dị, trọng lượng nhẹ nhàng nên các xe Mobylette,
Vélosolex thông dụng trong giới sinh viên, học sinh và phái nữ.
Xe Vespa
Xe Lambretta
Ở một hạng cao hơn là các xe scooter của Ý: Vespa, Lambretta. Các xe
scooter này vì lòng máy lớn hơn 50 cc, nhỏ nhất là 125 cc hoặc 150 cc
hoặc 200 cc tùy theo kiểu, nên không còn được xếp vào loại vélomoteur.
Người sử dụng phải trên 18 tuổi và phải có bằng lái. Vì thế, những
người đi xe Vespa, Lambretta thường là ở tuổi trung niên và có đời sống
cũng tương đối khá vì xe scooter đắt hơn. Xe Vespa hàng chục năm nay
không thay đổi mấy. Thân xe làm băng tôn ép. Có lẽ vì thế nên làm hình
tròn như quả trứng để chịu lực tốt hơn. Máy được đặt ở chỗ phình bên
phải, còn bên trái là ngăn để chứa đồ. Vì thế xe Vespa khi chạy hơi
nghiêng về phía phải vì bên này nặng hơn. Xe Lambretta tuy trông bề
ngoài giống Vespa nhưng cấu tạo lại khác. Khung xe bằng ống sắt hàn
lại, máy đặt ở giữa khung và che bên ngoài bằng lớp vỏ sắt. Xe
Lambretta hồi đâu thập niên 1960 có đường nét cong. Cuối thập niên 60,
qua đầu thập niên 70 thì kiểu dáng thẳng, theo như mốt của thời đó, nên
trông thanh nhã. Cả hai đều sang số bằng tay, bóp embrayage vào và vặn
để đổi số.
Vespa Sprint 1974
Lambretta 1974
Từ cuối thập niên 1950, miền Nam cũng nhập cảng các xe gắn máy Đức
như Goebel, Sachs, Puch. Các xe này đều có chung đặc điểm là có bình
xăng đặt trước người lái, sang số bằng tay, có ống nhún cả trước lẫn
sau, và máy đều là 50cc để được xếp vào loại vélomoteur, không cần
bằng lái. Mỗi xe lại có những đặc điểm riêng như máy xe Puch luôn luôn
được bọc trong lớp vỏ bằng nhôm, có quạt chạy để làm mát. Như thế có
lợi điểm là máy xe được làm mát ngay cả khi ngừng đèn đỏ. Vì là xe có
sang số nên tuy chỉ có 50cc, xe gắn máy Đức có sức kéo mạnh hơn các xe
Mobylette ở số 1, 2, nên cũng được dùng để kéo xe lôi, có thể kéo được
thêm được bốn năm hành khách và hàng hóa phía sau. Hãng Puch và Sachs
ngày nay vẫn còn tồn tại.
Goebel
Puch
Sachs
Puch
Goebel
Xe 3 bánh gắn máy Sachs/Goebel
