Quá trình đào tạo trong nhà trường là nhằm phục vụ việc hành nghề về
sau. Nhưng điều này không phải lúc nào cũng trở thành hiện thực. Hiện
nay, nhiều bạn trẻ đang đứng trước nguy cơ ra trường mà không có nghề
nào trong tay. Chẳng hạn, sinh viên tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin
mà không thể lập trình, sinh viên trường báo nhưng không có khả năng
viết báo, sinh viên ngoại ngữ không thể giao tiếp bằng ngoại ngữ, hoặc
sinh viên kế toán gần như mù tịt về nghiệp vụ tài chính… Tình trạng “học
mà không thành nghề” có thể là một nguyên nhân dẫn đến nghịch lý doanh
nghiệp kêu thiếu lao động, dù số sinh viên ra trường không có việc làm
vẫn tăng. Thậm chí gần đây, tình trạng những người học cao như thạc sĩ,
tiến sĩ không có việc làm cũng dần trở nên phổ biến.
Ngược lại, không có nghề để đi làm nhưng tôi thấy nhiều sinh viên lại
rất giỏi nghề “đi học”. Dường như đi học mới là kỹ năng quan trọng nhất
mà họ được rèn luyện trong suốt thời gian ngồi trên ghế nhà trường.
Nhiều người trẻ còn coi đi học như một nghề nghiệp vẻ vang, và họ cứ ở
lỳ tại “doanh nghiệp trường học” mà không chịu nhảy việc.
Khi đi học, những sinh viên này cũng phải trải qua rất nhiều thử thách
về thi cử, áp lực học tập giống như một công việc đích thực. Quy định
bắt buộc họ “đi làm” đúng giờ hàng ngày, cho phép có hai ngày nghỉ cuối
tuần để thư giãn, và một số kỳ nghỉ lễ trong năm giống như công chức nhà
nước. Điều khác biệt là các “nhân viên” này nhận lương chủ yếu từ cha
mẹ với mức thu nhập khác nhau tùy theo điều kiện của mỗi gia đình. Một
số khác nhận lương từ nhà nước hoặc các tổ chức theo diện học bổng, đôi
khi có yếu tố nước ngoài, thì thu nhập có thể cao hơn các đồng nghiệp.
Tôi nhớ trong một buổi trao đổi, lãnh đạo một công ty sách đã chia sẻ,
ông không có ý định tuyển những ứng viên có nhiều loại bằng cấp. Có lẽ
ông đang nói đến các nhân viên quá yêu “nghề đi học”. Sau khi tốt
nghiệp, họ vẫn muốn tiếp tục gắn bó với nghề này bằng cách học lên bậc
cao hơn, hoặc học thêm văn bằng hai, văn bằng ba, các chứng chỉ bổ sung…
Những người bạn của tôi cũng nói về thực trạng du học sinh Việt Nam
không muốn về nước mà muốn xin học bổng học tiếp vì như vậy vừa nhàn hạ,
lại có thoải mái tiền tiêu dùng hàng tháng, hơn hẳn so với đi làm.
Điều này khiến cho tôi tưởng tượng rằng, nếu “đi học” là một nghề tạo
ra của cải vật chất cho xã hội thì chắc hẳn Việt Nam phải là một nước
rất giàu có.
Chu Ngọc Cường/ Vnexpress
