Sáng nay vẫn đang ở quê, chiều mới lên lại Pleiku. Đang định viết
một bài khác, về giỗ đầu mẹ mình hôm qua, về cái lễ sáng sớm nay xả tang
để con gái đi lấy chồng. Trong lúc chờ để đi thăm bà con thì lại đọc
được bài này. Bỏ qua cái sự ông nhà văn Nguyễn Xuân Hưng kể về mình cơ
phần hơi... ưu ái, thì những gì anh nhận xét về Pleiku rất đáng để những
người quan tâm đến Pleiku suy nghĩ. Đôi khi những nhận xét của một
người qua đường như một khách lãng du lại rất sắc sảo ở cái nhìn tham
chiếu của họ với những gì họ đã trải nghiệm...
Thôi cứ cop về đây mời bà con đọc. Tác giả là nhà văn Nguyễn Xuân Hưng, giám đốc hãng phim Hội Nhà Văn Việt Nam.
-----------
Pleiku của ai…
Tôi trên đường hành phương Nam, chỉ ở Pleiku đúng một ngày hai đêm. Song Pleiku cũng đủ để lại một dư âm thú vị.
Ấn
tượng ban đầu của du khách, đó là cảm giác thở phào nhẹ nhõm khi thấy
Pleiku, sau khi đi hàng chục cây số đường ổ voi dẫn vào thành phố. Dù
cho bạn đi từ Kon Tum hay Buôn Ma Thuật vào, hay đi từ Quy Nhơn đến,
đường đều đã xuống cấp lắm rồi… Thành ra, Pleiku như một điểm tựa cho du
khách trên đường thiên lý đến Tây Nguyên…
Thành phố
tầng cao tầng thấp do núi non, dốc xuống rồi lại lên. Song, lạ thay,
điều này ngược với Đà Lạt, đó là Pleiku rất nhiều đèn xanh đèn đỏ ở các
ngã ba, ngã tư. Đà Lạt cũng có địa hình như Pleiku, nhưng hoàn toàn
không có đèn xanh đèn đỏ. Bởi vì theo người Đà Lạt, giữa dốc dừng xe là
một động tác không an toàn. Cùng một điều kiện tự nhiên, nhưng ứng xử
của con người hai nơi hoàn toàn khác nhau. Quan sát một cách xử lý này,
thì thấy ngay người (hay chí ít là cán bộ) ở Pleiku rất máy móc, và nhìn
nhận luật giao thông như một bộ luật vô nhân tính. Luật giao thông “bảo
thế” thì cứ làm thế. Việc dừng xe giữa dốc là việc của dân phải làm.
Pleiku
có lẽ có tỷ lệ các quán cà phê trên những con phố chính là nhiều nhất
nước. Quán cà phê Pleiku hoành tráng. Những quán tầm tầm ở đây, chỉ có
thể so với quán rất sang trọng trên các phố gần hồ Hoàn Kiếm. Thế là tôi
thấy Pleiku có một cái hơn hẳn Hà Nội. Cà phê quán ở Hà Nội rất ít quán
“uống được”, cà phê pha đặc kịt như hắc ín, đắng khét. Hình như đó là
loại cà phê mà tỷ lệ bột không phải cà phê khá nhiều. Về khoản này,
người Pleiku có nỗi sung sướng riêng. Cà phê là cây nhà lá vườn của họ.
Quán
Cà phê Pleiku rất nhiều phụ nữ. Phụ nữ ngồi với phụ nữ, và hầu như đàn
ông ngồi với đàn ông. Đó cũng là một đặc điểm của người thưởng thức thứ
nước uống trồng ở vườn nhà. Dường như họ thanh thản, coi thứ nước uống
này chả ra gì, quá thường, thứ mà ở các thành phố lớn xa xôi nâng niu,
coi đó là sang trọng…
Ở Pleiku, có một hình ảnh “lấn
chiếm” phố xá, đó là “Hoàng Anh Gia Lai”. Dĩ nhiên rồi. Ông chủ Hoàng
Anh nào đó đã gắn chữ Gia Lai vào nhãn hiệu thương mại của mình, khiến
cho cả tỉnh đều tự hào, cứ như ông ấy không còn là Đoàn Nguyên Đức nữa.
Nhưng tôi phân vân, không biết tập đoàn này đóng góp được bao nhiêu cho
sự phồn vinh của Gia Lai? Tập đoàn này làm gì cho Pleiku sau khi đã
khuynh đảo thị trường gỗ, cao su, cà phê khắp Tây Nguyên và Đông Dương…
Pleiku
theo quan sát của tôi, cũng là thành phố không đọc sách báo. Mua được
một tờ báo ở thành phố này rất khó, đừng nói hình ảnh một người đọc báo ở
quán cà phê. Vậy thì khi đợi giọt cà phê nhỏ xuống, người ta làm gì?
Thế mới biết Pleiku thật bình yên và vô sự.
Viết đến
đây, tôi không thể không nhắc đến Văn Công Hùng. Với tôi, Pleiku trước
hết là thành phố của Văn Công Hùng. Bằng Facebook và web cá nhân của
Hùng, hàng vạn người biết đến đất và người Pleiku. Tôi không có quan hệ
thân với Văn Công Hùng, chỉ đọc anh qua mạng xã hội, đôi khi anh cũng
sến sẩm, nhưng anh ấy yêu say mê Pleiku và muốn Pleiku với những con
người có chiều sâu Tây Nguyên… Hoạt động văn hóa ở một thành phố trẻ núi
non trùng điệp giữa cao nguyên, mà được như anh ấy là đáng ngưỡng mộ
rồi. Văn hóa không phải đến bằng tổ hợp khách sạn Hoàng Anh Gia Lai,
cũng không thể đến bằng tượng đài, khẩu hiệu. Mà văn hóa được gìn giữ,
nhân lên từ những con người tiêu biểu của một vùng đất. Những tạp chí
văn nghệ của hội địa phương vì sao có nơi lại nổi mầu lên được, mà có
nơi lại nhạt thếch? Đó là vì con người. Đôi khi một thành phố, một tỉnh,
chỉ cần có một cây bút giỏi. Chưa nói hay, nhưng hãy tạm công nhận là
giỏi đã. Tôi đã ngồi chém gió với Văn Công Hùng một lúc, trước khi từ
giã Pleiku để hành phương Nam. Nếu Pleiku không có Hoàng Anh Gia Lai,
chưa chắc đã không tốt, nhưng nếu Pleiku không có Văn Công Hùng, thì
thành phố sẽ rất thiệt thòi và nghèo nàn…
Tôi đã chém
gió nhiều chuyện. Hình như còn nhớ chuyện, tôi đã đến Đức Cơ, nhìn thấy
một cái nhà rông dựng ở sân Ủy ban xã, một bên là nhà rông, một bên là
Đài liệt sĩ. Nhà rông cũng đúng mẫu mã, nhưng cái mái thì là mái tôn,
qua thời gian mốc meo. Làm được một cái nhà, sao không lợp cho cái mái
nó truyền thống? Đài liệt sĩ xây rõ to và bề thế, đúng rồi, nhưng nhà
rông thì mái tôn và hoang lạnh. Văn Công Hùng thở dài rõ dài, đó là điều
anh đã rất buồn và “kêu khóc” đã nhiều năm…
Đại khái
thế… Không nhiều thành phố tôi đi qua, mà lại gọi được một người bạn
không thân không sơ, chém gió về số phận của người và đất quê nơi đó,
rồi sau một phin cà phê lại lên đường…
Nguồn: Văn Công Hùng
*****
Bài liên quan: